Powstanie styczniowe stanowi jeden z najważniejszych problemów powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Książka powstawała w warunkach ograniczeń cenzuralnych, dlatego autorka nie mogła poruszać tematu polskiego Stycznia wprost, ale musiała się posługiwać językiem ezopowym. Naczelnym symbolem ofiary jest w powieści „mogiła” (pisana z dużej litery), będąca słowem-kluczem otwierającym historię narodowego zrywu. „Mogiła” pojawia się w rozmowach bohaterów wtajemniczonych w jej znaczenie. Ponadto o powstaniu mówi się: „pożar” lub „burza”.
Styczeń pojawia się we wspomnieniach bohaterów bezpośrednio zaangażowanych w tamte wydarzenia. Najbardziej obszernie historię powstania opowiada Jan Bohatyrowicz, który zabiera Justynę Orzelską na mogiłę. Sam w 1863 roku był dzieckiem i pamięta, jak jego ojciec wraz z wujem Anzelmem i braćmi Korczyńskimi – Andrzejem i Dominikiem wyruszył do lasu. Wzruszający obraz pożegnania nakłada się na tragiczny obraz klęski. Z powstania ocalał jedynie wuj Anzelm, który nie przekazał Jankowi wprost wiadomości o śmierci jego ojca i Andrzeja Korczyńskiego, ale pokazał na czoło i piersi – miejsca, gdzie zostali śmiertelnie ugodzeni przez wroga. Dominik z kolei dostał się do niewoli, na co wskazywał gest Anzelma imitujący związane nogi i ręce.
Powstanie dotkliwie odbiło się na Korczyńskich i Bohatyrowiczach. Pani Andrzejowa po śmierci ukochanego męża popadła w rozpacz; nigdy nie zdecydowała się ponownie wyjść za mąż, ale skupiła się na wychowaniu syna Zygmunta. Istotne znaczenie ma w powieści wdowi strój pani Korczyńskiej, stanowiący nawiązanie do zwyczaju, jaki panował po powstaniu styczniowym wśród polskich kobiet. Na znak smutku po powstańcach nosiły one bowiem czarne żałobne suknie.
O tym, jakie skutki powstania dotknęły polskie ziemiaństwo, możemy wnioskować ze wzmianek na temat uszczuplenia majątku Korczyn i walce Benedykta o jego utrzymanie. Są to wymowne aluzje do rosyjskich represji w postaci konfiskaty ziemi, a także nakazu odsprzedawania jej Rosjanom.
Mowa więzienna w „Nad Niemnem”, symbolika mogiły, wspomnienia bohaterów wyraźnie przywołują najtragiczniejsze z polskich powstań i sprawiają, że powieść zyskuje głębokie patriotyczne przesłanie. Orzeszkowa dowartościowuje ideę walki o wolność, opowiada się za pielęgnowaniem pamięci o ofierze tych, którzy polegli za Polskę i widzi w niej sens.
Mimo tragicznych skutków główna idea Stycznia nie straciła, według autorki, na wartości. Jest wciąż żywa i czeka na właściwy moment, by się odrodzić. Szczególne znaczenie zyskuje w tym kontekście pogodzenie się Benedykta Korczyńskiego z synem i ich wspólna wyprawa na Mogiłę. Równie ważne jest także zażegnanie konfliktu między Korczyńskimi i Bohatyrowiczami. W ostatniej scenie powieści Benedykt z Justyną odwiedzają chatę Anzelma, co stanowi symbol nadziei na ponowne zjednoczenie ludu i szlachty.
Edyp wychował się w Koryncie na dworze Polybosa i Merope. Wydawać by się mogło że wiódł tam szczęśliwe spokojne życie. Niestety nazywano go podrzutkiem co sprawiało...
Jedną z cech dramatu antycznego jest przekonanie że nad ludzkim losem ciąży fatum którego nie można cofnąć ani zmienić. Nie da się też mu zapobiec. O życiu...
„Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska napisane zostały najprawdopodobniej w okresie pięciolecia między 1690 a 1696 r. Obejmują one wydarzenia rozgrywające się...
Wiosna to niezwykła pora roku. Podczas niej przyroda zaczyna żyć na nowo. Trawa staje się zielona i pachnąca. Ziemia także zmienia swój zapach. Na łąkach oraz...
„Zdążyć przed Panem Bogiem” to bodaj najsłynniejsza książka Hanny Krall. Sama autorka uznawana jest za „królową polskiego reportażu” lub...
Wysoki sądzie zasiadający dziś na ławie oskarżonych Zenon Ziembiewicz to człowiek który nie sprostał pokładanym w nim nadziejom. Jako prezydent zawiódł...
Mitologia była czymś co w czasach starożytności i średniowiecza (w przypadku terenów pogańskich) porządkowało ludziom obraz świata. Nie wszyscy oczywiście uznawali...
W „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego pobrzmiewają różne koncepcje filozoficzne zarówno epoki pozytywizmu jak i całego dziedzictwa europejskiej...
„Chłopi” Władysława Reymonta posiadają wiele cech impresjonistycznych. Impresjonizm to kierunek wywodzący się z malarstwa powstały w drugiej połowie XIX wieku....