Obecne w najstarszej części „Bogurodzicy” archaizmy są niespotykane w innych polskich tekstach wieków średnich. Świadczy to o bardzo wczesnym powstaniu pieśni. Użyte w pierwszych dwóch strofach określenia „dziela” oznaczające późniejsze „dla” oraz „Bożyce”, które należałoby tłumaczyć jako „Synu Boga” wyszły z użycia, czy raczej ewoluowały w inne formy, najprawdopodobniej jeszcze przed wiekiem XV, w którego tekstach podobnych zwrotów brakuje. Dla współczesnego czytelnika problematyczne może okazać się zrozumienie nie tylko czternasto–, ale także piętnastowiecznego słownictwa i jego nieznanych dziś form gramatycznych, dlatego warto skorzystać ze wsparcia językoznawców, którzy skutecznie rozszyfrowali najstarszą polską pieśń religijną. Poniżej przedstawiam wyjaśnienie niejasnych dziś słów i form zawartych w pieśniach: „archaicznej”, „wielkanocnej” i „pasyjnej” wchodzących w skład „Bogurodzicy”, bazując na opracowaniu Witolda Taszyckiego.
Część „archaiczna” pieśni (zwrotki 1-2):
Bogurodzica, dziewica, (...) Maryja – dziś: Bogurodzico, dziewico, (...) Maryjo;
Bogiem sławiena – przez Boga sławiona;
gospodzin – pan;
zwolena – wybrana;
zyszczy – zyskaj;
spuści – spuść, ześlij;
Kiryjelejzon – panie zmiłuj się;
Twego dziela – dla twego;
krzciciel – chrzciciel;
Bożyce – synu Boga;
napełń – spełń;
myśli – zamiary;
słysz – słuchaj;
jąż – którą;
nosimy – zanosimy;
raczy – racz;
jegoż – czego;
zbożny – pomyślny (dosłownie: obfity w zboże);
rajski przebyt – przebywanie w raju.
„Pieśń wielkanocna” (zwrotki 3-6):
nas dla – dla nas;
wierzyż – wierz-że;
zbożny – pobożny;
odjął – odebrał;
diablej strożej – diabelskiej stróży;
pkielnego – piekielnego;
wspomionął – wspomniał;
człowieka pirzwego – pierwszego człowieka, tzn. Adama;
jenże – który;
trudy – umartwienia;
cirzpiał – cierpiał;
zawierne – prawdziwie;
prześpiał – zyskał pomyślny wynik;
zaśmierne – pokornie;
aliż – aż;
kmieć – towarzysz, później wysoki urzędnik książęcy, królewski czy cesarski;
w wiecu – na radzie;
domieściż – doprowadzisz;
anjeli – aniołowie;
„Pieśń pasyjna” (zwrotki 7-14):
bychom – byśmy;
szwe – wszystkie;
miłość – łaska;
widzienie – widzenie;
tworca – stworzyciela;
zwidziało – pokazało się;
śrzebrem – srebrem;
diabłu – od diabła;
otkupił – dziś: nie odkupił;
zastąpił – obronił.
ciebie dla – dla ciebie;
nodze obie – nogi obie;
kry – krew;
wierzyż – wierz-że;
Jezu Kryst – Jezus Chrystus;
prawy – prawdziwy;
cirzpiał – cierpiał;
krześcijany – chrześcijan;
grzeszne – grzesznej;
pieczą – staranie;
ima – ma;
otyma – odbiera;
przyima – przyjmie;
Maryja dziewice – Maryjo dziewico;
aza – niechaj;
ote – ode, od;
bychom – byśmy;
szwyćcy – wszyscy.
Dom to jedno z najważniejszych miejsc w naszej kulturze. By uświadomić sobie ten fakt trzeba przypomnieć sobie jaką grozą napawa nas samo pojęcie bezdomności. Wiąże...
Mitologiczni bogowie to istoty obdarzone szeregiem mocy nadprzyrodzonych. Gromowładny Zeus władający morzami Posejdon czy Hades który panuje w świecie zmarłych –...
Olejne przedstawienie Józefa Piłsudskiego autorstwa Wojciecah Kossaka to obraz którego celem było wierne odzwierciedlenie ważnej historycznie postaci. Opis „Józef...
„Zdążyć przed Panem Bogiem” to książkowy reportaż autorstwa Hanny Krall. Centralną postacią dzieła jest Marek Edelman jeden z przywódców powstania...
Definicja wyznaczniki Komedia to podobnie jak tragedia rodzaj dramatyczny który posiada to samo źródło jakim są obrzędy religijne. Gatunek jakim jest komedia...
Każdy z nas posiada ojczyznę – kraj z którego się wywodzi. Nieraz dzielimy go z setkami milionów rodaków. Chińczyków jest ponad miliard!...
W dzisiejszych czasach coraz rzadziej korzystamy z radia. Jego rolę przejęła telewizja lub Internet. Słuchanie ulubionej stacji jest popularne albo wśród ludzi starszych...
Po raz pierwszy tytułowe tango pojawia się w dramacie Sławomira Mrożka gdy Stomil - ojciec - opowiada Arturowi - synowi - o tym jak wyglądało życie pokolenia z którego...
Nietrudno być dobrym przyjacielem gdy wszystko układa się pomyślnie podczas wspólnych zabaw gier czy spędzając beztrosko wolny czas. Prawdziwy przyjaciel powinien...