Unikalne i sprawdzone teksty

Bogurodzica – opracowanie, interpretacja i analiza

Autorstwo i czas powstania

Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej najstarszy rękopis „Bogurodzicy” pochodzi z początku XV w. Został on odnaleziony w oprawie kodeksu z łacińskimi kazaniami zredagowanymi przez Macieja z Grochowa, wikariusza w Kcyni (stąd często pierwszy przekaz pieśni zwany jest „kcyńskim”). Językoznawcy, badając gruntownie występujące w pierwszych dwóch strofach pieśni słownictwo, nie mają wątpliwości, że tekst powstał dużo wcześniej. Według Witolda Taszyckiego najpewniej miało to miejsce na przełomie XIII i XIV wieku. Istnieją jednak inne teorie, nierzadko związane z przypisywanym pieśni autorstwem. Najbardziej popularna (ale zdaniem Taszyckiego najmniej prawdopodobna) wersja głosi, że autorem pieśni był święty Wojciech, co miałoby oznaczać, że „Bogurodzica” została zredagowana jeszcze w X w. Większość językoznawców historycznych i badaczy literatury staropolskiej widziałaby jednak początki pieśni w wiekach XII-XIV. Rozpiętość czasowa jest dość spora, a wśród znawców brakuje jednogłośnych wskazań. Nie udało się także ustalić ostatecznie autorstwa pieśni. Wśród hipotez pojawiają się nazwiska franciszkanina Boguchwała, św. Jacka Odrowąża oraz Wincentego z Kielczy. Tu jednak także brakuje wyraźnych wskazań. Wiadomo natomiast, że osoba, która zredagowała pieśń, musiała być znawcą teologii, a także biegłą w sztuce poetyckiej i muzyce, bowiem to ona skomponowała również melodię do „Bogurodzicy” (jej zapis także zachował się w przekazie kcyńskim).

W 1506 roku, w „Statutach” Jana Łaskiego, „Bogurodzica” została spisana ponownie, tym razem z 13 dodatkowymi zwrotkami, których nie zawierał przekaz kcyński. Analiza językowa tekstu pozwala stwierdzić, iż kolejne strofy zostały dodane w późniejszym okresie, najpewniej w XV wieku, do znanych już od dawna dwóch pierwszych zwrotek. Autor tzw. „pieśni wielkanocnej” i „pieśni pasyjnej” pozostaje również anonimowy.

Analiza i interpretacja

„Bogurodzica” jest pieśnią nierówną stylistycznie, co wynika z tego, iż była ona, w związku z dużą popularnością, ciągle rozbudowywana przez różnych autorów i w różnych stuleciach. Skutkiem tego zauważalne są nie tylko rozbieżności w stylistyce dwóch pierwszych strof i kolejnych, ale także różnice w warstwie leksykalnej, wynikające z naturalnego rozwoju języka polskiego. Wszystkich zwrotek „Bogurodzicy” jest w sumie 24. Najbardziej interesujące są oczywiście dwie pierwsze strofy, które stanowią najstarszą, „archaiczną” część pieśni. Dodane w wieku piętnastym strofy 3-6 oraz 7-14 stanowią kolejno tzw. pieśni „wielkanocną” i „pasyjną”. Nazwy te zawdzięczają poruszanej tematyce. Pozostałe zwrotki zostały dodane do pieśni w wieku XVI.

Pierwsza strofa jest apostrofą do Maryi, matki Jezusa, zawierającą prośbę o wstawiennictwo u jej Syna, kolejna natomiast zwraca się do samego Jezusa, jednak z powołaniem na Jana Chrzciciela, który miałby być pośrednikiem pomiędzy ludźmi proszącymi o łaski, a Bogiem. „Pieśń wielkanocna” opisuje Zmartwychwstanie Jezusa. Przy tej okazji pojawia się wspomnienie Adama, pierwszego człowieka naznaczonego grzechem pierworodnym oraz prośba o jego wstawiennictwo u Boga w raju. „Pieśń pasyjna” zwraca się do prostego człowieka z zapewnieniem, iż Jezus cierpiał za jego grzechy na krzyżu, próbując go tym samym zmusić do refleksji nad własnym życiem i popełnionymi grzechami oraz do skruchy. Opisowi cierpienia Jezusa towarzyszy przeświadczenie o sensie jego katuszy, mających uratować dusze ludzkie z rąk szatana.

Jest „Bogurodzica” kunsztownym tekstem poetyckim ze względu na zastosowane w pieśni rymy (Bożyce – człowiecze; nosimy – prosimy; pobyt – przebyt), paralelizmy składniowe („Bogiem sławiena Maryja” – „matko zwolena Maryja”) oraz antytezy („na świecie zbożny pobyt” – „po żywocie rajski przebyt”). Dostrzega się w pieśni dwa rodzaje wpływów: liturgii bizantyjskiej (szczególnie ze względu na uznanie Jana Chrzciciela za największego po Maryi orędownika łask, co charakterystyczne jest dla wschodniej tradycji chrześcijańskiej) oraz hymnografii łacińskiej. Badaczom literatury staropolskiej nie udało się jednak odnaleźć pierwowzoru pieśni w zagranicznych utworach, co może być dowodem na oryginalność „Bogurodzicy” jako polskiego dzieła poetyckiego o charakterze religijnym.

„Bogurodzica” jest nieocenionym skarbem literatury polskiej nie tylko dlatego, że powszechnie uznaje się ją za najstarszą polską pieśń religijną, ale także ze względu na jej oryginalność i walory poetyckie, które wyróżniają ją wśród pozostałych dzieł poetyckich okresu średniowiecza. Zawierają się w niej także ważne motywy (m. in. motyw deesis), prawdy religijne oraz niespotykane w innych polskich dziełach wieków średnich archaizmy.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Mit o Prometeuszu - streszczenie...

Streszczenie Prometeusz który był jednym z tytanów uznawany jest za stwórcę człowieka. Wykradł kilka iskier z rydwanu słońca i z tego stworzył ludzką...

O książce – interpretacja i...

Wiesz Czesława Miłosza „O książce” pochodzi z 1934 roku. W tym okresie przyszły noblista działał w wileńskiej grupie poetyckiej „Żagary” a jego...

Zbrodnia i kara – opracowanie...

Geneza Fiodor Dostojewski pisał „Zbrodnię i karę” w latach 1865 – 1866. Powieść ukazywała się w odcinkach na łamach czasopisma „Ruskij Wiestnik”....

Antygona Sofokles - opracowanie...

Geneza „Antygona” to antyczna tragedia grecka autorstwa Sofoklesa. Jest jednym z siedmiu zachowanych w całości utworów tego twórcy. Sofokles często...

Piosenka pasterska – interpretacja...

W „Piosence pasterskiej” Czesław Miłosz odwołuje się do toposu arkadii. Wizja krainy szczęśliwości wiecznej wiosny i dostatku od stuleci pojawiała się w...

„Kronika polska” Galla Anonima...

Geneza Według ustaleń historyków literatury (mam tu na myśli przede wszystkim Mariana Plezię) utwór pisany był na zlecenie najpewniej jakiegoś dostojnika...

Nie masz i po drugi raz nie masz...

W Pieśni XII (Niemasz i po drugi raz niemasz wątpliwości) Kochanowski porusza temat zaskakują swoją aktualnością. Otóż odnosi się do zazdrości która zawsze...

Szewcy – opracowanie interpretacja...

Geneza „Szewcy” to ostatni dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza. Dzieło powstawało aż przez siedem lat (1927 - 1934) co związane było z rozczarowaniem autora...

Krótka rozprawa między trzeba...

Streszczenie: „Krótka rozprawa...” została wydana przez Reja w 1543 roku w Krakowie pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Jej pełen tytuł to „Krótka...