Autorstwo i czas powstania
Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej najstarszy rękopis „Bogurodzicy” pochodzi z początku XV w. Został on odnaleziony w oprawie kodeksu z łacińskimi kazaniami zredagowanymi przez Macieja z Grochowa, wikariusza w Kcyni (stąd często pierwszy przekaz pieśni zwany jest „kcyńskim”). Językoznawcy, badając gruntownie występujące w pierwszych dwóch strofach pieśni słownictwo, nie mają wątpliwości, że tekst powstał dużo wcześniej. Według Witolda Taszyckiego najpewniej miało to miejsce na przełomie XIII i XIV wieku. Istnieją jednak inne teorie, nierzadko związane z przypisywanym pieśni autorstwem. Najbardziej popularna (ale zdaniem Taszyckiego najmniej prawdopodobna) wersja głosi, że autorem pieśni był święty Wojciech, co miałoby oznaczać, że „Bogurodzica” została zredagowana jeszcze w X w. Większość językoznawców historycznych i badaczy literatury staropolskiej widziałaby jednak początki pieśni w wiekach XII-XIV. Rozpiętość czasowa jest dość spora, a wśród znawców brakuje jednogłośnych wskazań. Nie udało się także ustalić ostatecznie autorstwa pieśni. Wśród hipotez pojawiają się nazwiska franciszkanina Boguchwała, św. Jacka Odrowąża oraz Wincentego z Kielczy. Tu jednak także brakuje wyraźnych wskazań. Wiadomo natomiast, że osoba, która zredagowała pieśń, musiała być znawcą teologii, a także biegłą w sztuce poetyckiej i muzyce, bowiem to ona skomponowała również melodię do „Bogurodzicy” (jej zapis także zachował się w przekazie kcyńskim).
W 1506 roku, w „Statutach” Jana Łaskiego, „Bogurodzica” została spisana ponownie, tym razem z 13 dodatkowymi zwrotkami, których nie zawierał przekaz kcyński. Analiza językowa tekstu pozwala stwierdzić, iż kolejne strofy zostały dodane w późniejszym okresie, najpewniej w XV wieku, do znanych już od dawna dwóch pierwszych zwrotek. Autor tzw. „pieśni wielkanocnej” i „pieśni pasyjnej” pozostaje również anonimowy.
Analiza i interpretacja
„Bogurodzica” jest pieśnią nierówną stylistycznie, co wynika z tego, iż była ona, w związku z dużą popularnością, ciągle rozbudowywana przez różnych autorów i w różnych stuleciach. Skutkiem tego zauważalne są nie tylko rozbieżności w stylistyce dwóch pierwszych strof i kolejnych, ale także różnice w warstwie leksykalnej, wynikające z naturalnego rozwoju języka polskiego. Wszystkich zwrotek „Bogurodzicy” jest w sumie 24. Najbardziej interesujące są oczywiście dwie pierwsze strofy, które stanowią najstarszą, „archaiczną” część pieśni. Dodane w wieku piętnastym strofy 3-6 oraz 7-14 stanowią kolejno tzw. pieśni „wielkanocną” i „pasyjną”. Nazwy te zawdzięczają poruszanej tematyce. Pozostałe zwrotki zostały dodane do pieśni w wieku XVI.
Pierwsza strofa jest apostrofą do Maryi, matki Jezusa, zawierającą prośbę o wstawiennictwo u jej Syna, kolejna natomiast zwraca się do samego Jezusa, jednak z powołaniem na Jana Chrzciciela, który miałby być pośrednikiem pomiędzy ludźmi proszącymi o łaski, a Bogiem. „Pieśń wielkanocna” opisuje Zmartwychwstanie Jezusa. Przy tej okazji pojawia się wspomnienie Adama, pierwszego człowieka naznaczonego grzechem pierworodnym oraz prośba o jego wstawiennictwo u Boga w raju. „Pieśń pasyjna” zwraca się do prostego człowieka z zapewnieniem, iż Jezus cierpiał za jego grzechy na krzyżu, próbując go tym samym zmusić do refleksji nad własnym życiem i popełnionymi grzechami oraz do skruchy. Opisowi cierpienia Jezusa towarzyszy przeświadczenie o sensie jego katuszy, mających uratować dusze ludzkie z rąk szatana.
Jest „Bogurodzica” kunsztownym tekstem poetyckim ze względu na zastosowane w pieśni rymy (Bożyce – człowiecze; nosimy – prosimy; pobyt – przebyt), paralelizmy składniowe („Bogiem sławiena Maryja” – „matko zwolena Maryja”) oraz antytezy („na świecie zbożny pobyt” – „po żywocie rajski przebyt”). Dostrzega się w pieśni dwa rodzaje wpływów: liturgii bizantyjskiej (szczególnie ze względu na uznanie Jana Chrzciciela za największego po Maryi orędownika łask, co charakterystyczne jest dla wschodniej tradycji chrześcijańskiej) oraz hymnografii łacińskiej. Badaczom literatury staropolskiej nie udało się jednak odnaleźć pierwowzoru pieśni w zagranicznych utworach, co może być dowodem na oryginalność „Bogurodzicy” jako polskiego dzieła poetyckiego o charakterze religijnym.
„Bogurodzica” jest nieocenionym skarbem literatury polskiej nie tylko dlatego, że powszechnie uznaje się ją za najstarszą polską pieśń religijną, ale także ze względu na jej oryginalność i walory poetyckie, które wyróżniają ją wśród pozostałych dzieł poetyckich okresu średniowiecza. Zawierają się w niej także ważne motywy (m. in. motyw deesis), prawdy religijne oraz niespotykane w innych polskich dziełach wieków średnich archaizmy.
W „Piosence o końcu świata” Czesław Miłosz odwołuje się do motywu apokalipsy. Wizje zakończenia dziejów pojawiały się w literaturze od stuleci –...
Streszczenie Lot siedział u bramy Sodomy gdy zjawili się dwaj aniołowie. Zaprosił więc przybyszów na wieczerze. Mieszkający w Sodomie mężczyźni otoczyli dom Lota...
„W co wierzyć?” Zenona Przesmyckiego to wiersz będący manifestacją młodopolskiego dekadentyzmu i metafizycznej pustki. Mimo że sam Miriam w swoich manifestach...
Dzieło Jana Potockiego należy do najwybitniejszych powieści okresu Oświecenia – nie tylko polskiego ale światowego. Potocki spisywał „Rękopis znaleziony w...
„Nierządem Polska stoi” to jedno z najważniejszych dzieł Wacława Potockiego. Jako poeta – polityk znał on bieżące problemy Rzeczypospolitej oraz rewelacyjnie...
Streszczenie I Latem 1945 gdy skończyła się kampania włoska narrator odesłany został do misji wojskowej w Mediolanie. Po kilku tygodniach pobytu tam główny bohater...
Puddleby Doktor Jan Dolittle mieszkał na skraju niewielkiego miasteczka Puddleby. Jego dom nie był zbyt wielki ale za to otaczał go rozległy i przepiękny ogród. Doktor...
Pochodzenie nazwy Nazwa Nowy Testament jest wyrazem kontynuacji Starego Testamentu. „Testament” oznacza coś co ma zawierać przesłanie dla kolejny pokoleń zatem...
Streszczenie Rozdział I Główni bohaterowie utworu – Sokole Oko Wilhelm Tell i Wiewiórka byli wytrawnymi odkrywcami interesującymi się zamierzchłą przeszłością....