Motyw deesis w „Bogurodzicy” – opracowanie

Motyw deesis kojarzony jest przede wszystkim z średniowieczną ikonografią Kościoła bizantyjskiego i rzymskiego, gdzie przyjmuje formę zbiorowego przedstawienia z figurą Jezusa Pantokratora w centrum oraz towarzyszącymi Mu Maryją i Janem Chrzcicielem, którzy pełnią rolę pośredników pomiędzy sprawami Ziemi i Nieba. W dwóch pierwszych strofach „Bogurodzicy” obecność tych trzech postaci jest szczególnie zaakcentowana. W pierwszej zwrotce podmiot zbiorowy pieśni zwraca się do Maryi, matki Jezusa, z prośbą o wstawiennictwo u Jej Syna, czy właściwie o zesłanie Go ludziom jako jedynej nadziei na zbawienie. Druga zwrotka, o charakterze błagalnym, bezpośrednio kierowana jest do Jezusa, lecz z powołaniem się na osobę Jana Chrzciciela, traktowanego jako orędownik spraw ziemskich, który z pewnością stanie po stronie grzesznych ludzi, prosząc o ich zbawienie.

Nieprzypadkowo to Maryja i Jan Chrzciciel zostali wybrani przedstawicielami ludzi przed boskim majestatem. Symbolizują oni dwojaką naturę Jezusa jako człowieka-Boga. To właśnie dzięki Maryi Chrystus mógł objawić swoją ludzką naturę, przychodząc na świat jako zwykły człowiek. Jan Chrzciciel natomiast był pierwszym, który poprzez chrzest Jezusa w Jordanie, zwrócił uwagę na jego boskość. Boska moc i ludzkie doświadczenia Jezusa stanowią gwarant wyjednania dla wiernych potrzebnych łask.

Wyobrażenie Jezusa zawarte w polskiej pieśni pokrywa się z ikonograficznym wizerunkiem Pantokratora, bowiem nazywany jest Jezus w „Bogurodzicy” „Gospodzinem”, czyli „Panem”, który króluje w Niebie. Sformułowanie „deesis” oznacza w języku greckim „błaganie”, nie brakuje w „Bogurodzicy” także tego. Bez wątpienia jest to pieśń błagalna, która stawia sobie za cel wyjednanie u Boga w osobie Syna łask pobożnego życia i szczęścia wiecznego po śmierci, zawierające się w prośbie: „Słysz modlitwę, jąż nosimy, / A dać raczy, jegoż prosimy, / A na świecie zbożny pobyt, / Po żywocie rajski przebyt. Kiryjelejzon”. Bez wątpienia jest więc „Bogurodzica” poetycką realizacją motywu deesis.