„Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski” to utwory poetyckie reprezentujące polską pieśń religijną okresu średniowiecza. Historycy literatury staropolskiej pozostają zgodni co do tego, że oba teksty prezentują bardzo wysoki poziom artystyczny oraz wykazują się niespodziewaną jak na te czasy innowacyjnością, będąc jednymi z pierwszych tekstów powstałych w języku polskim.
W obu pieśniach dostrzegalne są wpływy greckie i łacińskie. W „Bogurodzicy” odnajdujemy znany z liturgii trop „Kyrie eleison”, natomiast „Lament świętokrzyski” nawiązuje do łacińskiej sekwencji „Stabat Mater Dolorosa”. Czerpanie z wątków liturgicznych stanowi rozwiązanie powszechne w średniowiecznej poezji religijnej i zupełnie naturalne – teksty w języku narodowym miały bowiem stanowić odpowiedniki łacińskich hymnów i sekwencji, niezrozumiałych dla bardzo licznej grupy ludzi niewykształconych.
Ponieważ średniowieczne pieśni religijne odśpiewywane były w sytuacjach liturgicznych czy paraliturgicznych, bardzo ważne były teologiczne treści w nich zawarte. „Bogurodzica” już w kilku pierwszych wersach, stanowiących archaiczną część pieśni, zawiera cały szereg prawd wiary chrześcijańskiej: przekonanie o Niepokalanym Poczęciu Maryi, o Wcieleniu Jezusa, o pośrednictwie świętych miedzy sprawami ziemskimi i boskimi, o życiu pośmiertnym. Nie inaczej jest w „Lamencie świętokrzyskim”, gdzie znajdujemy nawiązanie do sceny Zwiastowania, gdzie męczeńska śmierć Jezusa traktowana jest jako forma odkupienia ludzkich grzechów, a wspólne cierpienie Matki i Syna ma nakłonić do refleksji i szczerej skruchy.
Pomimo tego, że w obu pieśniach centralną postacią jest Maryja, nie są to typowe pieśni maryjne, choć niewątpliwie w obu przypadkach podkreślone zostają wszelkie atuty Matki Bożej oraz jej szczególna rola pośredniczki między ludźmi i Bogiem. Oba teksty poetyckie, choć związane są z kościelną liturgią, wykonywane były najpewniej podczas zupełnie różnych okoliczności. „Bogurodzica” odśpiewywana była najprawdopodobniej w okresie adwentu, natomiast „Lament świętokrzyski” to utwór przeznaczony na potrzeby adoracji wielkopiątkowych. Utwory te pozostają więc w zakresie tematyki i kontekstu wykonania rozbieżne.
„Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski” uznawane są za wyjątkowo sprawnie zredagowane i wartościowe dzieła literackie polskiego średniowiecza. Oba teksty odznaczają się kunsztowną formą. „Lament świętokrzyski” jest przede wszystkim wierszem zaskakującym regularnością rytmiczną, w „Bogurodzicy” natomiast zasługują na uwagę zręcznie zastosowane środki stylistyczne, takie jak: kunsztowne rymy, paralelizmy składniowe, antytezy. W „Bogurodzicy”, jako najstarszej znanej polskiej pieśni religijnej, odnaleźć można także archaizmy niespotykane w innych tekstach średniowiecznych.
Obie pieśni odznaczają się sporą oryginalnością nie tylko stylistyczną, ale także w zakresie podejścia do tematu. Pomimo że nawiązują one do znanych tropów i sekwencji liturgicznych, to pozostają nadal niezależnymi utworami poetyckimi. W przypadku „Bogurodzicy” nie udało się znaleźć żadnego łacińskiego jej odpowiednika, zaś jeśli chodzi o „Lament świętokrzyski”, to chociaż stanowi on wyraźne nawiązanie do „Stabat Mater Dolorosa” Jacopone da Todi, jest dziełem dużo bardziej osobistym i nacechowanym większą emocjonalnością w stosunku do oryginału. Cierpienie Matki Jezusa wypowiedziane jest tutaj z jej własnej perspektywy, a nie obserwatora przyglądającego się z boku dramatycznej scenie, przez co tekst zyskuje na autentyczności i ekspresji.