Autorstwo i czas powstania
Utwór o incipicie „Posłuchajcie bracia miła...”, znany też pod tytułami: „Lament (Plankt) świętokrzyski” oraz „Żale Matki Boskiej pod krzyżem”, według ustaleń historyków literatury staropolskiej został spisany około1470 roku przez Andrzeja ze Słupi, autora także innych pieśni o charakterze religijnym. Miejscem spisania pieśni był klasztor benedyktyński Św. Krzyża na Łysej Górze.
Interpretacja i analiza
„Lament świętokrzyski” jest monologiem Maryi, Matki Jezusa, stojącej pod krzyżem, na którym wisi jej jedyny Syn. Rozpoczyna się tekst apostrofą do ludzi, przepełnioną smutkiem i skargą na okrutny los, który każe matce patrzeć na śmierć jedynaka. Kolejne dwie strofy skierowane są bezpośrednio do cierpiącego Jezusa. Maryja nie może pogodzić się z koniecznością rozstania z ukochanym Synem. Chciałaby choć odrobinę ulżyć swemu dziecku, podpierając Jego zwisającą głowę („Twoja główka krzywo wisa, tęć bych ja podparła (...)”), ocierając krew z Jego czoła („Krew po tobie płynie, tęć bych ja otarła (...)”), podając Mu pić („Picia wołasz, picia-ć bych ci dała (...)”). Niestety drobna kobieta nie jest w stanie dosięgnąć wiszącego wysoko na krucyfiksie Syna („Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała”). Kolejną zwrotkę pieśni, skierowaną do archanioła Gabriela, wypełnia uczucie rozczarowania. Zwiastowanie miało być bowiem zapowiedzią szczęścia i chwały Maryi, podczas gdy finalne ukrzyżowanie ukochanego Syna stanowi dla niej szczyt rozpaczy. Następnie zwraca się Matka Boża do innych matek z przestrogą i jednocześnie życzeniem, by nie doznały nigdy takiego smutku, jak ona.
Ujęty w osiem strof wierszowany tekst wpisuje się w nurt średniowiecznych „planktów” („lamentów”) popularnych w tym okresie przede wszystkim we Włoszech i Niemczech. Pierwsze dwie zwrotki, z których każda składa się z czterech wersów, przyjmują formę regularnego wiersza ośmiozgłoskowego. Pozostałe strofy mają strukturę zdecydowanie bardziej swobodną. Ze względu na tematykę utworu przypuszcza się, że mógł on być recytowany lub śpiewany w Wielki Piątek podczas adoracji krzyża. „Lament świętokrzyski” to utwór poetycki doby średniowiecza uważany przez jego interpretatorów za szczególnie kunsztowne dzieło. Podkreśla się w szczególności bardzo osobisty charakter wypowiedzi Maryi, pełen prawdziwie ludzkich odczuć Matki w związku z utratą Syna – jedynaka.
Napisany przez Jana Andrzeja Morsztyna epigramat „Niestatek Prędzej kto wiatr ” znalazł się w pierwszej księdze zbioru poetyckiego „Lutnia” który...
Streszczenie Żył sobie pewien szewczyk którego nazywano Dratewką. Zajmował się szyciem butów ale zajęcie to nie przynosiło mu zbytnich dochodów. Choć...
Streszczenie Część I Powieść poprzedza dedykacja dla żony Krystyny i cytat z „Domu umarłych” Fiodora Dostojewskiego. Witebsk – Leningrad – Wołogda...
Wiesz Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” należy do najbardziej znanych przykładów polskiej XVIII-wiecznej liryki miłosnej. W...
Karol Wojtyła to postać niezwykle istotna dla dziejów świata w XX stuleciu. Trudno rozważać jego ostatnie ćwierćwiecze bez uwzględnienia Jana Pawła II. Zadumani...
„Potęga smaku” Zbigniewa Herberta to wiersz który odnosi się do konkretnej sytuacji społeczno-politycznej Polski a mianowicie czasów PRL-u. Tekst...
Streszczenie Życie Buby nieco różni się od życia jej rówieśniczek. Upływa jej ono na brydżu granym ze znajomymi dziadka oraz na krótkich chwilach...
Streszczenie Przedmowa Polska od niemal pół wieku jest ofiarą okrucieństwa bezwzględnych władców a zarazem krajem zamieszkanym przez ludzi gotowych do największych...
Streszczenie Królestwo Niebieskie porównane jest do człowieka który przekazał służącym majątek przed podróżą. Jednemu dał 5 talentów...