Autorstwo i czas powstania
Utwór o incipicie „Posłuchajcie bracia miła...”, znany też pod tytułami: „Lament (Plankt) świętokrzyski” oraz „Żale Matki Boskiej pod krzyżem”, według ustaleń historyków literatury staropolskiej został spisany około1470 roku przez Andrzeja ze Słupi, autora także innych pieśni o charakterze religijnym. Miejscem spisania pieśni był klasztor benedyktyński Św. Krzyża na Łysej Górze.
Interpretacja i analiza
„Lament świętokrzyski” jest monologiem Maryi, Matki Jezusa, stojącej pod krzyżem, na którym wisi jej jedyny Syn. Rozpoczyna się tekst apostrofą do ludzi, przepełnioną smutkiem i skargą na okrutny los, który każe matce patrzeć na śmierć jedynaka. Kolejne dwie strofy skierowane są bezpośrednio do cierpiącego Jezusa. Maryja nie może pogodzić się z koniecznością rozstania z ukochanym Synem. Chciałaby choć odrobinę ulżyć swemu dziecku, podpierając Jego zwisającą głowę („Twoja główka krzywo wisa, tęć bych ja podparła (...)”), ocierając krew z Jego czoła („Krew po tobie płynie, tęć bych ja otarła (...)”), podając Mu pić („Picia wołasz, picia-ć bych ci dała (...)”). Niestety drobna kobieta nie jest w stanie dosięgnąć wiszącego wysoko na krucyfiksie Syna („Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała”). Kolejną zwrotkę pieśni, skierowaną do archanioła Gabriela, wypełnia uczucie rozczarowania. Zwiastowanie miało być bowiem zapowiedzią szczęścia i chwały Maryi, podczas gdy finalne ukrzyżowanie ukochanego Syna stanowi dla niej szczyt rozpaczy. Następnie zwraca się Matka Boża do innych matek z przestrogą i jednocześnie życzeniem, by nie doznały nigdy takiego smutku, jak ona.
Ujęty w osiem strof wierszowany tekst wpisuje się w nurt średniowiecznych „planktów” („lamentów”) popularnych w tym okresie przede wszystkim we Włoszech i Niemczech. Pierwsze dwie zwrotki, z których każda składa się z czterech wersów, przyjmują formę regularnego wiersza ośmiozgłoskowego. Pozostałe strofy mają strukturę zdecydowanie bardziej swobodną. Ze względu na tematykę utworu przypuszcza się, że mógł on być recytowany lub śpiewany w Wielki Piątek podczas adoracji krzyża. „Lament świętokrzyski” to utwór poetycki doby średniowiecza uważany przez jego interpretatorów za szczególnie kunsztowne dzieło. Podkreśla się w szczególności bardzo osobisty charakter wypowiedzi Maryi, pełen prawdziwie ludzkich odczuć Matki w związku z utratą Syna – jedynaka.
„Kazania Sejmowe” Piotrka Skargi przez lata uznawano za dzieło o proroczym wręcz charakterze. Ich autor przewidzieć miał upadek i rozbiory Rzeczypospolitej a...
Geneza czas akcji „Noce i dnie” to z pewnością największy sukces artystyczny polskiej pisarki Marii Dąbrowskiej. Julian Przyboś deklarował wręcz: Kiedy chcę...
Wiersz Jana Lechonia „Herostrates” nawiązuje do tytułowego Greka który w starożytności spalił świątynie Artemidy by zdobyć wieczną sławę. Jest to...
Streszczenie Pociąg monotonnie zapadał się w kolejne piaszczyste rowy. Główny bohater - Wicio - zwrócił na siebie uwagę konduktora charakterystyczną czapką....
Streszczenie Kajtuś był młodym zdrowym bociankiem najsilniejszym w gnieździe. Razem z mamą i dwójką rodzeństwa mieszkał na stodole. Wiecznie był głodny i często...
Geneza Wydane w 1933 r. „Sklepy cynamonowe” zyskały znaczną popularność i zagwarantowały Brunonowi Schulzowi miejsce w gronie najważniejszych twórców...
„Witajcie kochane góry…” to wiersz Jana Kasprowicza pochodzący z tomu „Księga ubogich”. Liryk stanowi wyraz zachwytu poety nad pięknem...
Streszczenie Opowiadania mówią o życiu Mikołajka – małego Francuza i o jego szkolnych przygodach. 1. Najmilsza pamiątka Dla wszystkich dzieci nastał wyjątkowy...
GenezaEliza Orzeszkowa napisała powieść „Nad Niemnem” w 1887 roku dzieło było drukowane w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. W formie...