Średniowiecze było epoką, która wykształciła trzy wzorce parenetyczne. Pierwszym z nich był idealny władca, drugim święty (asceta), a trzecim rycerz. Wzorce osobowościowe średniowiecza były utrwalane i charakteryzowane poprzez opisy postaci zawarte w poszczególnych dziełach. Literatura parenetyczna miała na celu przedstawienie idealnych postaw dla osób pełniących poszczególne role.
Rycerz
Jednym ze średniowiecznych przedstawień było odzwierciedlenie idealnego rycerza. Wojownicy opiewani byli w pieśniach. Jedną z najpopularniejszych była francuska „Pieśń o Rolandzie”. Znana była również hiszpańska „Pieśń o Cydzie”. Idealnego rycerza charakteryzowała niesamowita odwaga i honorowość. Szlachetne urodzenie i wierność wobec pana to kolejne z jego cech. Niezwykle solidarny oraz świetnie zaprawiony w bojach rycerz jest osobą, która zyskuje sławę dzięki swoim czynom.
Władca
Wizerunek władcy kształtowały przede wszystkim kroniki, które stanowiły dokumentację czynów poszczególnych królów. Zawarty w kronice przekaz miał na celu nie tylko pokazanie wydarzeń. Miały także charakter moralizatorski. Przedstawieni w nich władcy byli prawdziwymi ojcami narodu, charakteryzującymi się niezwykłą odwagą, posiadaniem zasad moralnych oraz religijnością. Przykładem takiego przedstawienia są kroniki tworzone przez Wincentego Kadłubka czy Jana Długosza.
Święty/Asceta
Przedstawieniem życia świętych były hagiografie, które zawierały określony schemat. Przedstawione w nich były wydarzenia, które związane były z nawróceniem i ascetycznym życiem, ale i z błędami popełnianymi przez bohaterów. Przykładem idealnego świętego był święty Aleksy. Legenda o nim przedstawia człowieka, który postanawia zamieszkać pod schodami rodzinnego domu, wyrzekając się wszelkich ziemskich wygód i przyjemności. Poświęca się w pełni dążeniu do świętości, osiągnięciu nieba.