„Hamlet” jako tragedia szekspirowska – opracowanie | wypracowanie

W swojej twórczości William Szekspir często odwoływał się do dorobku kultury klasycznej. Będąc jeszcze uczniem szkoły w Stratford, przyszły dramaturg miał sposobność doskonale zapoznać się z arcydziełami literatury starożytnej, które, jak można przypuszczać, stały się fundamentem jego twórczości.

Napisany w okresie między 1599 a 1602 „Hamlet” uważany jest dzisiaj za jedno z najbardziej znaczących dokonań twórcy zwanego narodowym poetą Anglii. Sztuka ta powszechnie postrzegana jest jako doskonały przykład tragedii szekspirowskiej, czyli charakterystycznej dla twórczości dramaturga wszech czasów realizacji gatunku, którego korzenie sięgają starożytnej Grecji.

Pierwszą modyfikacją cechującą tragedię szekspirowską – w tym wypadku „Hamleta” – jest zerwanie z zasadą trzech jedności (czasu, akcji i miejsca). Wydarzenia przedstawione w omawianej sztuce dzieją się, co prawda, przede wszystkim na zamku w Elsynorze, ale pojawiają się krótkie fragmenty przenoszące je na cmentarz lub pola otaczające fortecę. Natomiast ich czas obejmuje ok. kilku miesięcy. Jeśli chodzi zaś o jedność akcji, to w „Hamlecie” można wyodrębnić wątki poboczne, które ściśle przeplatają się z historią tytułowego bohatera (np. wątek Gertrudy, wątek Zjawy, wątek zemsty). Tym samym w dziele pojawia się kilka punktów kulminacyjnych.

Twórca „Hamleta” zerwał także z zasadą decorum, czyli jednorodności stylistycznej. Bohaterami pojawiającymi się na scenie nie są wyłącznie postaci z wyższych kręgów społecznych, ale także przedstawiciele warstw niższych – np. grabarze, wartownicy, którzy wypowiadają kwestie. Pociąga to za sobą zmianę stylu języka, obok podniosłego pojawia się także potoczny. Niejednolity jest także nastrój sztuki – dochodzi do przeplatania się scen poważnych z humorystycznymi i krwawymi (w dziełach antycznych o bitwach, morderstwach itp. informowali posłańcy).

Rozbieżność między „Hamletem” a tragedią antyczną uwidacznia się także na płaszczyźnie kompozycji. Sztuka Szekspira nie zawiera ani prologu, ani epilogu. Ponadto nie występuje w niej chór komentujący wydarzenia i prowadzący dialogi z postaciami (jego rolę można przypisywać monologom). Przy czym w odniesieniu do samych bohaterów warto zaznaczyć, iż w tragedii szekspirowskiej pojawiają się także bohaterowie zbiorowi, co zaprzecza antycznej koncepcji niedopuszczającej do występowania na scenie więcej niż 3 aktorów.

Dzieło Szekspira ukazuje wydarzenia nadprzyrodzone – pojawia się w niej zjawa Hamleta, czyli byłego króla Danii. W ten sposób zrywa z zasadą mimesis, która nakazywała odzwierciedlanie świata rzeczywistego, przedstawianie wydarzeń możliwych, typowych.

Jedną z najważniejszych cech tragedii szekspirowskiej jest charakterystyczna kreacja głównego bohatera. Hamlet to postać niejednorodna, przeżywająca wewnętrzne rozterki, zmieniająca się pod wpływem przemyśleń. Z kolei w tragediach antycznych protagoniści byli statyczni i jednolici. Duży wpływ na taki stan rzeczy miało tkwiące nad bohaterami fatum – siła działająca niezależnie od nich i nieuchronnie prowadząca do ostatecznej klęski. Instancja ta nie pojawia się w „Hamlecie”, a działania postaci pociągają za sobą określone, możliwe do przewidzenia konsekwencje.

Tragedie antyczne miały wywołać u widzów przeżycie katharsis, czyli swoistego oczyszczenia, rozładowania nagromadzonych emocji (zazwyczaj strachu, litości). Z kolei zakończenie „Hamleta” prowadzi do refleksji, pozwala przemyśleć decyzje podjęte przez określone postaci, poznać ich konsekwencje, niejednokrotnie dostrzec trudne do uchwycenia relacje. Dzięki temu widz może lepiej poznać ludzką moralność, wyciągnąć pewne wnioski.

Chociaż korzenie tragedii szekspirowskiej sięgają antyku, znacznie odróżnia się ona od dawniejszych form realizacji tego gatunku. Fakt ten wynika przede wszystkim z potrzeby dostosowania jej do realiów zmieniającego się świata, przystosowania do warunków scenicznych itp. Analiza „Hamleta” wydatnie uwidacznia te dyferencje, dając zarazem pełny obraz tragedii szekspirowskiej jako gatunku.