Hamlet jako bohater tragiczny

Tytułowy bohater dzieła Williama Szekspira przerywa swój pobyt w Wittenberdze, gdzie studiował, by, na wieść o niespodziewanej śmierci ojca, powrócić do Danii. Na rodzinnej ziemi ukazuje mu się zjawa byłego władcy, która wyjawia prawdę o niedawnych wydarzeniach. Na wieść o tym książę postanawia spełnić prośbę ducha i pomścić śmierć rodzica.

Intryga Klaudiusza, kazirodczy związek matki i widzenie z ojcem wywierają olbrzymi wpływ na młodego człowieka. Na zewnątrz sprawia wrażenie osoby szalonej - nie poznaje Poloniusza, snuje się po zamku, często mówi o śmierci. Jednak jego stosunek do pozostałych bohaterów pozwala przypuszczać, iż obłęd stanowi jedynie maskę mającą pomóc mu w wypełnieniu obietnicy złożonej byłemu królowi.

To właśnie zemsta stanowi przekleństwo Hamleta. Obliguje go do niej nie tylko prośba zjawy, ale także szlachetne urodzenie. Zaś jej ciężar przytłacza bohatera, rodząc w nim przekonanie, że nie może zaufać żadnej ze znanych osób. Przez to odsuwa je od siebie, raniąc Ofelię (co doprowadzi do jej śmierci) i budząc niepokój matki.

Tytułowy bohater, zanim wykona obietnicę, pragnie nabrać pewności, iż historia opowiedziana zjawę jest prawdziwa. Zręcznie wykorzystuje w tym celu przybycie trupy aktorskiej, dopisuje kilka wersów do sztuki i prosi, by została ona wystawiona. W trakcie przedstawianego morderstwa Klaudiusz nakazuje przerwać spektakl i wychodzi, co ostatecznie przekonuje Hamleta. Wtedy pojawia się pierwsza okazja spełnienia danego słowa - książę widzi władcę pogrążonego w modlitwie. Rezygnuje jednak z zadania śmiertelnego ciosu, ponieważ nie chce, by uzurpator opuścił ten świat pogodzony z Bogiem.

Być albo nie być to wielkie pytanie / Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą / Znosić pociski zawistnego losu / Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy, / Przez opór wybrnąć z niego? Sen, Śmierć— Umrzeć — zasnąć... - słowa monologu wygłoszonego przez Hamleta odzwierciedlają wybór, jakiego musi on dokonać. „Być” oznacza w tym wypadku dążenie do prawdy bez względu na przeciwności. Ponadto następca tronu, mając na uwadze przestrogi ojca (skazanego na mękę z powodu niepojednania się z Bogiem), pragnie, by kara, jaka spotka Klaudiusza, była bezwzględna.

Pojęcie bohatera tragicznego pojawia się w literaturze antyku. Ściśle związany jest z nim termin fatum, czyli personifikacja złego losu bezwzględnie prowadzącego protagonistę w kierunku nieuchronnej klęski. Ponadto tragizm objawia się także w konieczności wyboru między dwiema równorzędnymi wartościami (np. w „Antygonie” tytułowa bohaterka musi zdecydować, czy pochowa brata, czy będzie postępować zgodnie z prawem; każda decyzja może sprowadzić na nią karę).

Hamlet dokonuje wyboru - decyduje się na „być”. Nie jest to rozstrzygnięcie na miarę bohatera antycznej tragedii (istniały też inne możliwości - np. powrót na studia), lecz ściąga na księcia swego rodzaju przekleństwo. Postanawiając uśmiercić Klaudiusza, naznacza on swoją drogę cierpieniem i bólem, które kroczą wraz z nim. Tragiczny finał dzieła, czyli pojedynek z Laertesem, ugodzenie króla oraz wypicie przez Gertrudę zatrutego wina, stanowi dopełnienie okrutnego losu duńskiego księcia.

Czy Hamlet jest bohaterem tragicznym? Z pewnością odróżnia się od postaci pojawiających się w antycznych tragediach. Dysponuje możliwością wyboru, może uniknąć ostrza losu. Jednak nie robi tego i decyduje się na najtrudniejszą z dróg. Ponadto książę jest postacią złożoną wewnętrznie i rozczarowaną obrazem otaczającego go świata. Dostrzega wszechobecne obłudę, zdradę, nienawiść i cierpienie. Świadomość ta w dużej mierze motywuje jego wybory, doprowadzając ostatecznie do tragedii.