William Szekspir - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

William Szekspir powszechnie uważany jest za najważniejszego i najlepszego spośród autorów tworzących w języku angielskim. Jego dorobek artystyczny doczekał się niezliczonych przekładów, zaś napisane przezeń sztuki do dzisiaj cieszą się olbrzymią popularnością, będąc wystawianymi częściej niż dzieła jakiegokolwiek innego dramaturga.

Narodziny i młodość

Dokładna data narodzin Williama Szekspira nie jest znana. Z zachowanych dokumentów wynika, iż został on ochrzczony 26 kwietnia 1564 r., stąd też przypuszczenia, że mógł przyjść na świat 23 kwietnia. Był trzecim spośród ośmiorga dzieci mieszkającego w Stratford–upon-Avon Johna Szekspira – wytwórcy rękawiczek i miejscowego ławnika – oraz Mary Szekspir (z domu Arden), córki dobrze sytuowanego właściciela ziemskiego i farmera.

Wczesne lata życia przyszłego dramaturga okrywa tajemnica, co spowodowane jest brakiem źródeł. Jednak większość z biografów uważa, iż edukację rozpoczął w King’s New School w Stratford.

W wieku 18 lat – 27 października 1582 r. - Szekspir poślubił dwudziestosześcioletnią Anne Hathaway, córkę okolicznego farmera. Już sześć miesięcy później na świat przyszło pierwsze dziecko pary (córka – Susanna), zaś 2 lata później narodziły się bliźnięta (Hammeth i Judith). Następny okres (liczący około 7 lat) pozostaje dla jego biografów niełatwą zagadką, co wiąże się z brakiem potwierdzonych przekazów i dokumentów.

Początek kariery i życie w Londynie

W kontekście luk pojawiających się w biografii Szekspira brak dokładnej daty początku jego działań artystycznych nie może dziwić. Istnieją jedynie przypuszczenia, iż do 1592 r. kilka z jego sztuk było już wystawianych, a świadczy o tym wymienienie jego nazwiska w broszurze wydanej przez Roberta Greene’a (będącej pamfletem na postać scenicznego rywala).

Od 1594 r. sztuki Szekspira przedstawiane były wyłącznie przez londyńską Trupę Lorda Szambelana (Lord Chamberlain’s Men), do której zaliczał się również sam autor. Szekspir nie tylko pisał, ale także opiekował się finansami oraz grał pomniejsze role. Szybko dał się poznać jako doskonały organizator, co pozwoliło grupie, w 1599 r., sfinansować budowę własnego teatru - The Globe (pol. Pod kulą ziemską). Warto jeszcze zaznaczyć, iż w1603 Trupa Lorda Szambelana otrzymała patent królewski od Jakuba I Stuarta, zmieniwszy zarazem nazwę na King’s Men (Ludzie Króla).

Późniejszy okres

Biografowie twórcy „Romea i Julii” są zgodni w odniesieniu do faktu, iż kilka lat przed śmiercią Szekspir powrócił do Stratford. Najprawdopodobniej uczynił to z powodu wybuchu epidemii dżumy w 1609, ponieważ w okresie tym teatry były zamknięte.
Rok 1613 był najprawdopodobniej datą zamykającą twórczy okres życia Williama Szekspira. Swe 3 ostatnie sztuki napisał on, współpracując z Johnem Fletcherem – następcą autora „Hamleta” w trupie King’s Men.

Szekspir zmarł 23 kwietnia 1616 r. w Stratford, a dokładna przyczyna zgonu pozostaje nieznana. Ciało dramaturga złożono w prezbiterium Kolegiaty Świętej Trójcy w Stratford, ozdobiwszy nagrobek pomnikiem przedstawiającym Szekspira z piórem w ręku. Co ciekawe, w epitafium znajduje się fragment stanowiący klątwę skierowaną pod adresem człowieka, który przemieści szczątki Szekspira.

Charakterystyka twórczości

Tak naprawdę nie wiadomo, ile dzieł można przypisywać Szekspirowi. Do naszych czasów zachowało się 38 sztuk teatralnych (tragedie, komedie i kroniki historyczne), 154 sonety, 2 długie poematy narracyjne oraz nieco krótszych (autorstwo części z nich nigdy nie zostało potwierdzone). Jest to dorobek niezwykle imponujący, szczególnie w szerszym, uwzględniającym iście mistrzowski kunszt literacki i liczne płaszczyzny działalności Szekspira aspekcie.
Na początku swej długiej drogi twórczej Szekspir posługiwał się stylem charakterystycznym dla epoki, w której żył. W dużej mierze opierał się on na rozbudowanych metaforach oraz odpowiedniej retoryce, jaka umożliwiała aktorom efektowną deklamację. Jednak wraz z upływem czasu styl Szekspira ewoluował, stając się bardziej naturalnym, swobodniejszym, zmiennym i lepiej przystosowanym do możliwości przeciętnego widza, a zarazem otwartym na różnorodne interpretacje.

Formą poetycką najchętniej stosowaną przez Szekspira był wiersz biały oparty na metrum pentametru jambicznego (10 sylab w wersie, co druga jest akcentowana). Jednak i w stylistyce Szekspir dokonywał różnorodnych zmian, dostosowując rytmikę do nastroju dzieł.

Emocje w sztukach teatralnych autora „Makbeta” w dużej mierze uzależnione były od wyboru tematu. Szekspir pełnymi garściami czerpał z historii i literatury klasycznej, wiele miejsca poświęcając zagadnieniom i problemom uniwersalnym. W jego dziełach obecne są władza, zbrodnia (ściśle połączona z karą) i miłość, które zaznaczają swe istnienie w szerszym planie fabularnym. Ich dopełnieniem są doskonale skonstruowane postaci bohaterów – dokonywane przez nich wybory, przejawiane słabości itp.

Nieco mniej znana dziedzina twórczości Szekspira, jaką są poematy, odznacza się licznymi nawiązaniami do literatury starożytnej (w dużej mierze do „Metamorfoz” Owidiusza), co przejawia się w częstym przywoływaniu motywów mitologicznych. Ponadto, podobnie jak w sztukach teatralnych, w poematach obecne są problemy uniwersalne – kwestie miłości, pożądania, winy, zdrady itp.

Dzisiaj znane są 154 sonety autorstwa Szekspira. Istnieją jednak przypuszczenia, że pisał je on przez całe życie, lecz nie były one publikowane. Tematyka tych utworów lirycznych dotyka głównie kwestii towarzyszących codziennemu życiu – miłości, następstwom pokoleń, upływowi czasu oraz śmierci.

Chociaż wokół osoby Szekspira i jego dzieł nadal roztacza się aura tajemniczości, z pewnością był to jeden z najwybitniejszych twórców wszech czasów. Anglicy często nazywają go poetą narodowym, co uwydatnia jego doniosłą rolę dla kultury tego kraju. Jednak pole oddziaływania twórczości autora „Romea i Julii” jest znacznie szersze. Wciąż stanowi ona niewysychające źródło inspiracji i cieszy się niezwykłą popularnością.

Najważniejsze dzieła

Komedie: „Komedia omyłek” (1592 – 1594), „Poskromienie złośnicy” (1594), „Sen nocy letniej” (koniec XVI stulecia), „Kupiec wenecki” (1594 – 1597), „Jak wam się podoba” (1599 – 1600), „Burza” (1610 – 1611, uznawana za komedię lub tragikomedię).
Tragedie: „Tytus Andronikus” (lata 90. XVI stulecia), „Romeo i Julia” (1591 – 1595), „Hamlet” (1599 – 1602), „Otello” (1602 – 1604), ”Król Lear” (1605), „Makbet” (ok. 1605).
Kroniki historyczne: „Żywot i śmierć króla Jana” (przed 1598), „Ryszard II” (ok. 1595).
Poematy: „Wenus i Adonis” (1592 – 1593), „Lukrecja” (1594), „Feniks i turkawka” (przed 1601).