Romeo i Julia – geneza, czas i miejsce akcji, bohaterowie, interpretacja, motywy

Geneza

„Romeo i Julia” to jedno z najwcześniejszych dzieł Williama Szekspira. Temat miłości rozwijającej się na przekór poważnemu konfliktowi rodzin zaczerpnął autor najprawdopodobniej z „Tragicznej historii Romea i Julii”, którą w sposób poetycki z włoskiego przełożył Arthur Brooke (oraz z prozatorskiej wersji Williama Paintera o tytule „Palace of Pleasure”). Sam Szekspir najpewniej rozbudował utwór, wprowadzając dodatkowych bohaterów itp.

Pierwsza wersja tragedii ukazała się w 1597, lecz dopiero późniejsze poprawki zbliżyły ją do historii zakochanych z Werony, którą znamy dzisiaj.

Czas i miejsce akcji

Utwór obejmuje pięć dni i nocy (od poniedziałku do piątku), zaś wydarzenia rozgrywają się przypuszczalnie w czasach współczesnych Szekspirowi.

Głównym miejscem akcji jest Werona, pewne etapy toczą się także w Mantui (miejsce wygnania Romea). Ukazana przestrzeń jest niejednorodna – przedstawione zdarzenia odbywają się w pałacach, na ulicach i placach miejskich, w ogrodzie oraz na cmentarzu.

Bohaterowie

Romeo – charakterystyka

Romeo – syn Montekiego – jest jedną z najważniejszych postaci pojawiających się w tragedii Williama Szekspira. Jest to urodziwy młodzieniec, o którym Marta (niania Julii) wypowiada się w następujący sposób: Co mi to za gagatek! Ma wprawdzie twarz gładszą niż niejeden, / ale oczy, niech się wszystkie inne schowają; / co się zaś tyczy rąk i nóg, i całej budowy, / chociaż o tym nie ma co wspominać, / przyznać trzeba, że nieporównane.

Kiedy pojawia się w dziele po raz pierwszy, odbiorca otrzymuje informacje dotyczące jego melancholijnego nastroju. Inni bohaterowie zastanawiają się nad przyczynami dziwnego zachowania Romea. Szybko okazuje się, iż spowodowane jest ono uczuciem skierowanym do Rozaliny. Chociaż kobieta nie traktowała zalotów Montekiego w sposób poważny, był on nieustępliwy i, co podkreśla rozmowa z Benwoliem, nie zamierzał rezygnować z prób zdobycia jej serca.

Punktem przełomowym w życiu Romea było spotkanie Julii. Już sam sposób, w jaki to tego doszło, sygnalizuje nieprzeciętną odwagę bohatera. Udał się on na bal maskowy odbywający się w pałacu rodziny Kapuletów, wiele przy tym ryzykując. Został zresztą rozpoznany przez Tybalta, lecz, co zaskakujące, w jego obronie stanął sam Kapulet. Jego słowa: Daj mu waść pokój, nie wychodzi przecie / z granic wytkniętych dobrym wychowaniem / I prawdę mówiąc, cała go Werona / Ma za młodzieńca pełnego przymiotów; / Nie chciałbym za nic w świecie w moim domu / Czynić mu krzywdy. Uspokój się zatem (…) podkreślają powszechny szacunek, jakim darzono Montekiego. Zaś sama rozmowa z Julią nie tylko wzmocniła determinację bohatera, ale także zmieniła jego światopogląd. Zaczął wówczas myśleć o miłości w sposób odpowiedzialny, szybko decydując się na małżeństwo i wyrażając gotowość największych poświęceń.

Romeo nie był człowiekiem porywczym. W czasie spotkania z Tybaltem czynił wszystko, by nie doszło do rozlewu krwi. Jednak uśmiercenie przez krewnego Julii Merkucja (przyjaciela Montekiego) stało się przyczyną zemsty bohatera. Ten nieprzemyślany, lecz broniący honoru uczynek stał się przyczyną wygnania Romea. Scena pożegnania z ukochaną odkrywa głęboką uczuciowość jej męża. Nakaz opuszczenia Werony jest dla niego karą gorszą od śmierci, ponieważ będzie musiał zmierzyć się z brakiem obecności obok ukochanej.

Wydarzenia rozgrywające się na cmentarzu dowodzą nie tylko olbrzymiej siły woli Romea, jego zręczności i zdolności szermierczych, ale także całkowitego podporządkowania uczuciu żywionemu do Julii. Nie znając planu ojca Laurentego, postanawia odebrać sobie Zycie, byle znaleźć się przy ukochanej.

Romeo to bohater dynamiczny. Jego metamorfoza spowodowana jest prawdziwym i intensywnym uczuciem, dla którego gotów poświęcić jest wszystko. Konsekwentny w swoim postępowaniu młodzieniec daje temu wyraz swoim postępowaniem. Jednakże jest to również bohater tragiczny, skazany na porażkę w walce z nieprzychylnością losu.

Julia – charakterystyka

Julię – córkę Kapuleta – odbiorca poznaje za pośrednictwem słów jej ojca. Rozmowa mężczyzny z Parysem dostarcza informacji, że czternastoletnia dziewczyna jest jedyną córką i spadkobierczynią całego majątku. Krewny księcia powodowanych jest chęcią poślubienia Julii, lecz Kapulet wyraźnie daje mu do zrozumienia, że jest ona młoda (Mojemu dziecku świat jest jeszcze obcy, / Ledwie czternastu lat wysnuła przędzę).

Wraz z rozwojem akcji Julia zmienia się, rozwija nowe cechy charakteru. Kiedy pierwszy raz pojawia się na scenie, urzeka Romea nie tylko urodą, ale także wyrafinowanym sposobem prowadzenia rozmowy. Zaś w czasie sceny balkonowej (akt drugi, scena druga) daje się poznać jako dojrzała kobieta, w pełni świadoma otaczających ją realiów i zdecydowana na walkę o uczucie Montekiego. W czasie rozmowy z nim ujawnia wielką mądrość, starannie prowadząc konwersację i dając wyraz swej miłości: O! nie przysięgaj na księżyc, bo księżyc / Co tydzień zmienia kształt swej pięknej tarczy; / I miłość twoja po takiej przysiędze / Mogłaby również zmienną się okazać.

Po decyzji o wygnaniu Romea i śmierci Tybalta Julia popada w rozpacz. Jednak szybko pokonuje ten stan, postanawiając działać. Wykazuje wtedy przytomność umysłu oraz godną podziwu odwagę. Decyduje się na ryzykowny krok i wypija zawartość flakonika ofiarowanego przez ojca Laurentego, mając świadomość, iż nie przekona rodziców do rezygnacji z zamiaru wydania ją za Parysa.

Ostatecznie Julia wybiera śmierć, decydując się dołączyć do swego męża. Podobnie jak Romeo – i ona jest postacią dynamiczną, która przeszła metamorfozę z pięknej, lecz nieświadomej córki Kapuleta w kobietę zdolną do heroicznych poświęceń w imię miłości.

Pozostali bohaterowie

Benwolio – kuzyn Romea i jego wierny towarzysz. Jest człowiekiem spokojnym i stroniącym od konfliktów. Nieszczęśliwie zakochanemu Montekiemu udziela dobrych rad (próbuje uświadomić młodzieńcowi prawdziwe intencje Rozaliny). Gdy pojawia się taka potrzeba, zawsze wspiera towarzyszy.

Merkucjo – jest krewnym księcia Eskalusa. To postać typowo komediowa – pełna życia, wygłaszająca zabawne kwestie i pełne humoru monologi. Ponadto wiernie dotrzymuje kroku młodemu Montekiemu. W czasie starcia z Tybaltem pragnie bronić jego honoru, co staje się przyczyną odniesionej przezeń śmiertelnej rany.

Tybalt – jest postacią, o której odbiorca nie dowiaduje się wiele. Ten krewny Kapuletów z całego serca nienawidzi Montekich i gotów jest wykorzystać każdą okazję, by skrzyżować z nimi szpady. Porywczy i bezwzględny morduje Merkucja, ginąc następnie z ręki Romea.

Parys – szlachetny, bogaty i wywodzący się z dobrego rodu (krewny księcia) mężczyzna, który pragnął poślubić Julię. Trudno jednoznacznie ocenić, czy dążył do tego z powodu uczucia, czy chciał jedynie połączyć się z Kapuletami i zaspokoić własne żądze.

Marta – opiekunka Julii i osoba, której bohaterka mogła zaufać. Otaczała córkę Kapuletów prawdziwym uczuciem, starając się dbać o jej dobro. Dostrzegłszy silne uczucie kierowane w stronę Romea, nie próbowała wpłynąć na wolę dziewczyny, a nawet pomagała w podtrzymywaniu relacji z Kapuletem.

Ojciec Laurenty – spowiednik tytułowej pary, człowiek doświadczony i odznaczający się olbrzymią wiedzą. Szybko rozpoznał autentyczność uczucia łączącego Romea i Julię, dlatego postanowił zrobić wszystko, by im pomóc. Ostatecznie podstęp jego autorstwa doprowadził do tragicznego końca historii, lecz w sytuacji tytułowych bohaterów tylko zdecydowane kroki mogły przynieść spełnienie ich pragnień. Dlatego ojciec Laurenty nie powinien być oceniany w sposób zbyt surowy.

Książę Eskalus – książę Werony, człowiek kierujący się rozsądkiem i pragnący ostatecznie zażegnać konflikt między Montekimi i Kapuletami, który wyniszcza Weronę. Gdy musi ukarać Romea, pozostaje bezwzględny i nakazuje wygnanie.
Kapulet – ojciec Julii, człowiek kochający swą córkę, lecz traktujący ją przedmiotowo. Chciał wydać dziewczynę za Parysa, zupełnie nie licząc się z jej uczuciami lub pragnieniami.

Monteki – ojciec Romea. Troszczył się o syna, dostrzegając jego zmiany nastroju. To on pierwszy wyciągnął rękę do zgody.

Motywy

Głównym motywem pojawiającym się w tragedii Szekspira jest, rzecz jasna, miłość. Sposób jej ukazania można określić jako dwupłaszczyznowy. Z jednej strony jawi się jako uczucie niezwykle potężne, wykraczające daleko poza ramy ludzkiego świata. Przejawia się to w fakcie, iż łączy ze sobą przedstawicieli dwóch zwaśnionych i nienawidzących się rodów oraz daje bohaterom niebywałą odwagę, doprowadzając w efekcie do zakończenia odwiecznego sporu. Zaś z drugiej strony jest to miłość tragiczna, skazana na niepowodzenie, niemożliwa do zrealizowania.

Drugim motywem, ściśle związanym z bohaterami utworu, jest przemiana. Romeo i Julia, pod wpływem uczucia, dojrzewają, rozwijają w sobie nieznane dotychczas cechy. Stają się odpowiedzialni, odważni i zdeterminowani - gotowi na wszystko, by bronić swych marzeń i ideałów.

Tło dla przedstawionych wydarzeń stanowi konflikt Montekich i Kapuletów. Nienawiść rodów wpływa na życie całego miasta, paraliżując je i dezorganizując. Przyczyny tego stanu nie są znane i sięgają najpewniej dawnych czasów. W obliczu tej niechęci główni bohaterowie zmuszeni są do podjęcia nagłych działań, by dać szansę swojej miłości. Ostatecznie konflikt doprowadza do tragedii – w jego wyniku cierpią nie tylko dwa znamienite rody, ale także książę (traci dwóch krewnych).

Interpretacja

„Romeo i Julia” wspaniała opowieść poświęcona miłości. Tragedia Szekspira ukazuje uniwersalne prawdy dotyczące tego uczucia, podkreślając jego moc i przemożny wpływ na człowieka. Ma ono wymiar uszlachetniający, doprowadza do przemiany głównych bohaterów, wyznaczając drogę ich życia.
Kontrapunktem miłości jest nienawiść dzieląca rody Montekich i Kapuletów. Nie tylko podkreśla ona wyjątkowy charakter relacji Romea i Julii (rodzącej się wbrew przeciwnościom), ale wprowadza także element tragiczny, zupełnie niezależny od głównych bohaterów.
Ostatnia scena dzieła Szekspira, wbrew temu, co mogłoby się wydawać, ukazuje zwycięstwo miłości nad nienawiścią. Chociaż cena jest bezlitośnie wysoka, uczucie Romea i Julii ostatecznie zmienia obraz Werony oraz pozwala tytułowym bohaterom odnaleźć upragniony spokój, nie rozdzielając ich.