Wiara, nadzieja i miłość od wieków zaliczane bywają do najważniejszych cnót ludzkich. Święty Paweł pisał Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość - te trzy. Do tej koncepcji odwołał się Czesław Miłosz pisząc „Świat. Poema naiwne”, cykl dwudziestu wierszy. Trzy z nich poświęcone są właśnie wymienionym cnotom.
Pamiętać jednak musimy, iż Miłosz pisał swoje wiersze w trakcie trwania II wojny światowej. Wielu uważało wówczas, iż ludzkość pogrążyła się w szaleństwie. „Poema naiwne” były właśnie próbą ocalenia poczucia sensu wśród okrutnej rzezi, jaka rozgrywała się na oczach poety. Nie wystarczyło jednak odwołać się do tradycyjnej interpretacji trzech cnót. Poeta musiał niejako zinterpretować je na nowo, w sposób odpowiadający wymogom epoki. Nie chodziło o zmienienie sensu pojęć, a o wyjaśnienie ich w ten sposób, by przemawiały do człowieka, żyjącego w latach czterdziestych i obserwującego wojnę totalną.
„Miłość” stanowi wezwanie do dostrzeżenia harmonii świata. Ład na ziemi nie jest dany raz na zawsze – ludzie muszą go wypracować. Żeby jednak to osiągnąć, trzeba w pewnym stopniu wyrzec się samego siebie.
Miłość to znaczy popatrzeć na siebie,
Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy,
Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu.
Nie oznacza to, że musimy porzucić nasze marzenia i osobowość. Miłosz nie wzywa nas do całkowitej ascezy. Chodzi po prostu o to, by człowiek nie stawiał samego siebie w centrum świata. Jeśli „cofniemy” się o kilka kroków, dostrzeżemy obok siebie innych ludzi, ich marzenia i ich osobowości. Dopiero wtedy będzie możliwe pokojowe współistnienie z nimi – a zarazem z samym sobą. Egoizm bowiem niszczy człowieka, który jest istotną społeczną. Paradoksalnie, dopiero gdy ograniczamy nieco samych siebie, możemy być sobą w pełni.
Mądrość zawodzi i poeta zdaje sobie z tego sprawę. Jednak miłość to nie wielka konstrukcja filozoficzna, która może okazać się fałszywa. Dobroć dla bliźnich jest czymś, co zawsze okazuje się trafione.
To nic, że czasem nie wie, czemu służyć:
Nie ten najlepiej służy, kto rozumie.
Wiersz Czesława Miłosza stanowił poruszającą próbę odpowiedzi na dylematy lat II wojny światowej. Zachował jednak aktualność również i w naszych czasach, czasach niejednoznaczności intelektualnej i zagubienia moralnego.
Forma utworu (kilka informacji):
– układ rymów abab
– jedenastozgłoskowiec