Streszczenie:
„Krótka rozprawa...” została wydana przez Reja w 1543 roku w Krakowie, pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Jej pełen tytuł to „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem, którzy i swe i innych ludzi przygody wyczytają, a takież i zbytki i pożytki dzisiejszego świata”. Utwór ma formę wierszowaną i jest dialogiem – przypomnieć należy, iż wiele z utworów Reja jest dialogami właśnie (np. „Żywot Józefa”, czy „Kupiec”)
Tekst zaczyna się od krótkiego wprowadzenia, zachęcającego do przeczytania tekstu i przedstawiającego postacie:
Rozmawia tu z sobą trojaki stan:
Pan, wójt prosty, trzeci z nim pleban,
Wyczytając przypadłe przygody,
Skąd przychodzą ludziom zysk i szkody.
Dalsza część utworu to gorący spór między wspomnianymi trzema postaciami. Każda z nich reprezentuje swoją klasę, ale także ma cechy indywidualne.
„Krótka rozprawa…” ma przesłanie antyklerykalne, co nie dziwi, zważywszy na związki Reja z reformacją. Zarówno wójt, reprezentujący chłopstwo, jak i Pan, przedstawiciel szlachty, przedstawiają długą listę zarzutów względem kleru. Zarzucają plebanowi, że księża niestarannie spełniają obowiązki kościelne i męczą ludzi dziesięciną. Bardziej niż o służbę Bogu, chodzi im o dobra materialne. Pleban broni swojego stanu, podkreślając, iż za służbę należy się zapłata. Zwraca uwagę, iż szlachta, atakując ludzi kościoła, przejawia hipokryzję – sama bowiem korzysta z urzędów, by zdobywać pieniądze. Chłopi zarzucają zaś szlachcie (ustami wójta) rozrzutność – oczywiście jest to rozrzutność kosztem uboższych, których zmusza się do pracy ponad siły. Zarówno pleban, jak i pan oskarżają chłopa o lenistwo i niespełnianie obowiązków. Wszystko to rysuje obraz nierozwiązywalnego sporu społecznego – do takiego też wniosku dochodzi pleban.
Gdy postacie się rozchodzą, zjawia się personifikacja Rzeczpospolitej. Żali się:
Wszytcy na ten nierząd narzeka[ją!]
Widzą, iż źle coś, gdy nic nie dbają.
[…]
A snadź mie ci więcej opuszczają,
Którzy ze mnie dobrodziejstwo zn[ają]
Wbrew pozorom utwór ma optymistyczne przesłanie. W zakończeniu, skierowanym do czytelnika, autor zauważa:
Proszę, abyć nic nad myśl nie było.
Wszak są różno przełożone stany,
W każdym wielką zacność w ludziach [znamy,]
Ale gdy też kto z miary wykroczy,
Nie źle by mu prawdę rzec i w oczy.
[…]
A tak i ty miej na to baczenie,
Iż jest różne w ludzioch przyro[dzenie,]
A rozlicznie ludzkie sprawy rząd[zi —]
Cnoty sie dzierż, tać nigdy n[ie błądzi.]
„Krótka rozprawa” to nie lament nad upadającą Ojczyzną – wręcz przeciwnie. Autor zwraca uwagę na bolączki swojego kraju, by umożliwić jego reformę. Wierzy też, że są porządni ludzie, którzy zajmą się naprawą państwa.
Plan wydarzeń:
1. Przedstawienie czytelnikowi zalet lektury.
2. Pan i Wójt przedstawiają zarzuty wobec Plebana:
- na pieniądzach, niedbałość w obowiązkach religijnych, łupienie chłopów.
3. Obrona Plebana (twierdzi, że za swoje posługi zasłużył na zapłatę).
4. Argumenty Plebana wobec Wójta i Pana:
- lenistwo, pijaństwo (wobec Wójta)
- skupienie na karierze, lekceważenie potrzeb Kościoła (wobec Pana).
5. Rozejście się rozmówców, bo uwadze Plebana, że sporu nie da się rozwiązać.
6. Zjawienie się Rzeczypospolitej i jej lament nad brakiem zgody w kraju.
7. Uwagi końcowe, stanowiące wezwanie do współpracy między stanami i reform.
Geneza „Ikar” to opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza które pierwszy raz opublikowane zostało w 1954 roku. Ma ono charakter na poły autobiograficzny odnosi...
„Czego chcesz od nas Panie…” jest pieśnią dziękczynną skierowaną do Boga. Podmiot liryczny chwali go za stworzenie i utrzymywanie w istnieniu świata....
Streszczenie Hiob miał duży majątek siedmiu synów i trzy córki. Żył dobrze i cnotliwie był bogobojny. Pewnego razu szatan zarzucił Bogu że Hiob jest mu...
Dla człowieka ptaki to zwierzęta szczególne. W czasach przed wzbiciem się ludzkości w powietrze to właśnie one mogły unosić się do góry. Nadawało im to...
“Guziki” to wiersz Zbigniewa Herberta poświęcony zbrodni katyńskiej. Wiosną 1940 roku ponad dwadzieścia tysięcy polskich oficerów zostało rozstrzelanych...
„Eviva l'arte!” to jeden z wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera wyrażający uwielbienie poety dla sztuki i dumę z bycia artystą. Tytułowe wykrzyknienie w języku...
„Terrorysta on patrzy” to wiersz Wisławy Szymborskiej traktujący o groźnym zjawisku współczesnego świata jakim jest terroryzm. Jest to tekst w którym...
Tren XI to kontynuacja krytyki filozofii jako drogi do szczęścia (por. Tren IX). Filozofia miała uczynić człowieka cnotliwym – a cnota i szczęście miały być tym...
Powieść Stefana Żeromskiego ukazała się w 1897 roku. Jej akcja rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku na terenach zaboru rosyjskiego. Streszczenie Utwór rozpoczyna...