Motyw tęsknoty za ojczyzną był często podejmowany w polskiej poezji romantycznej. Większość twórców, mając na sumieniu udział w tajemnych organizacjach, pracę dla patriotycznych ugrupowań i teksty o charakterze niepodległościowym, jawiła się zaborcom jako wielkie zagrożenie. Dla własnego bezpieczeństwa opuszczali oni ukochany kraj, biorąc na swe barki ogromny ciężar wygnańczego życia. Norwid wyjechał na zachód, jak głosi oficjalna wersja, by doskonalić swe zdolności artystyczne. Wiadomo jednak, iż w czasie pobytu w Warszawie pozostawał w dobrych stosunkach z Karolem Levitoux - jednym z najbardziej gorliwych patriotów.
„Moja piosnka II” napisana została w 1854, a więc po aresztowaniu poety (1846), które było wynikiem działalności Norwida na niwie politycznej. W tym momencie wrota do ojczyzny zostały dlań zamknięte.
Interpretacja
Rozpoczynający utwór wers kieruje słowa i myśli podmiotu lirycznego w stronę ojczyzny. Obraz kraju budowany jest za pomocą utrwalonych w kulturze motywów. W pierwszej strofie przywołuje ja mówiące wizję podnoszonej okruszyny chleba, która nie może zostać zmarnowana, gdyż jest darem nieba. Następnie wspomniane zostają bocianie gniazda - te stanowią nie tylko stały element ojczystego krajobrazu, ale są także obiektem wielkiego szacunku. W trzeciej strofie podmiot liryczny odwołuje się do religijności mieszkańców jego ojczyzny.
Pierwszą część utworu (3 zwrotki) określić można mianem opisowej. Zwracając się do Boga (Tęskno mi, Panie), ja mówiące wydobywa ze swej pamięci najbardziej wyraziste, najwspanialsze obrazy wyniesione z ojczyzny. Na ich podstawie zrekonstruować można nie tylko pejzaż opuszczonego miejsca, ale także obyczajowość jego mieszkańców. To ludzie szanujący ciężką pracę, żyjący w zgodzie z naturą oraz kochający Boga.
Czwarta strofa rozbija dotychczasową koncepcję. Podmiot liryczny odczuwa tęsknotę do czegoś innego - do stanu ducha. Wyznaje bowiem: Do beztęsknoty i do bezmyślenia, / Do tych, co mają tak za tak, nie za nie / Bez światłocienia, / Tęskno mi, Panie. W słowach tych dopatrywać można się wyrazu zagubienia ja mówiącego w ogromnym, obcym kulturowo świecie. Stanowią one zarazem surową ocenę polskiej emigracji. Także inni poeci romantyczni podnosili problem braku zgody i zrozumienia w tym środowisku. Bolesnym dopełnieniem tej myśli jest ostatnia - szósta - strofa, w której podmiot liryczny wyznaje: Tęskno mi (...) / Przyjaźni mojej.
Wiersz Norwida opiera się na kontraście życia na obczyźnie z obrazem umiłowanej ojczyzny. W kraju, do którego płyną myśli podmiotu lirycznego, wszystko jest autentyczne, wartościowe, prawdziwe są też uczucia. Nowa rzeczywistość podmiotu lirycznego nie nosi tych cech - wszystko spowite jest światłocieniem. Warto jednak postawić sobie pytanie, czy owa ojczyzna podmiotu lirycznego jest krajem określonym granicami, czy pewnym stanem, utopią, wymarzonym miejscem - przestrzenią, w której wartości są jasne i czytelne, a ludzie podążają ścieżką przez nie wytyczoną.
Analiza
„Moja piosnka II” to utwór odróżniający się od innych wierzy Norwida. Badacze literatury zwracają uwagę na jego formę, określając ją mianem „lekkiej”, wręcz „śpiewnej”. Dzieło zbudowane jest z sześciu strof o układzie wersów 11, 11, 5, 5 (wzorowane na małej strofie safickiej). Występują w nim rymy przeplatane - głównie żeńskie, chociaż pojawiają się także niedokładny (stoi : mojej) oraz składany (za nie: Panie). Rytmiczność utworu podkreślana jest przez powtórzenie Tęskno mi, Panie (refren) oraz anaforyczne początki trzech strof (Do kraju tego). Zastosowane zostały także przerzutnie.
W wierszu pojawiają się charakterystyczne dla poezji Norwida przemilczenia, wykrzyknienia i pytania retoryczne, podmiot liryczny posługuje się również neologizmami (beztęsknota). Sama warstwa stylistyczna nie jest skomplikowana - ja mówiące stosuje epitety oraz peryfrazy (omówienia). Prostota języka oraz odwoływanie się do obrazów zaczerpniętych z kultury i tradycji nadają utworowi charakter uniwersalny, czynią go dostępnym dla każdego odbiorcy.