„Tango” jako dramat rodzinny

Bohaterowie „Tanga” Sławomira Mrożka - z wyjątkiem Edka - połączeni są więzami krwi. Trzypokoleniowa rodzina, do której należą, dalece odbiega jednak od typowych wyobrażeń na ten temat. Już zamieszczone w didaskaliach opisy strojów poszczególnych postaci skłaniają do refleksji, sugerując, że w domu Stomila i Eleonory zachwiany został tradycyjny porządek.

Rodzinę ukazaną w „Tangu” Sławomira Mrożka, co zostało wspomniane, tworzą trzy generacje. Najstarszą z nich reprezentują Eugenia (babcia Artura) i Eugeniusz (wuj Artura). Zdecydowanie nie wpasowują się oni w rolę nestorów i moralnych opiekunów rodu. Babcia Eugenia to postać przewrotna i skutecznie wymykająca się babcinej konwencji. Obserwując ją, można odnieść wrażenie, że jest korzystającą z życia pełnymi garściami nastolatką. Z kolei wuj Eugeniusz, trochę zbyt ugrzeczniony jak na standardy panujące w domu bohaterów, nie wyrzeka się dobrej zabawy.

Drugą generację reprezentują Eleonora i Stomil - sprawcy całego zamieszania. Z dumą opowiadają oni Arturowi, że to właśnie dzięki buntowi ich pokolenia młodzieniec może rozkoszować się niemalże zupełnie nieograniczoną wolnością. Bohaterowie ci nie tyle nie są w stanie wziąć na siebie obowiązków przewodników rodziny, co w ogóle nie próbują. Stomil poświęca cały swój czas awangardowym eksperymentom artystycznym, jego żona zaś łączy grę w karty z namiętnym romansem z Edkiem.

Dom będący sceną „Tanga” pogrążony jest w chaosie. Na taki stan rzeczy nie wyraża zgody przedstawiciel najmłodszego pokolenia - Artur. Młodzieniec dość jasno daje do zrozumienia, że jego generacja nie ma już przeciwko czemu się buntować, gdyż wszystkie zasady zostały zniesione. Dlatego też staje w opozycji do „porządku” wprowadzonego przez jego rodziców. Nieco inaczej wygląda sytuacja Ali, która chwilami zdaje się być zupełnie zafascynowana tym, w jaki sposób żyje się u Stomila i Eleonory.

W „Tangu” przedstawiony został więc odwrócony konflikt pokoleń. Reprezentant najmłodszej generacji obecnej w utworze, student trzech fakultetów, pragnie przywrócić dawny porządek. Warto zastanowić się, przeciwko czemu w rzeczywistości buntuje się Artur.

Więzi łączące mieszkańców domu Stomila i Eleonory są jedynie pozorne. Większość czasu spędzają oni na grze w karty (symbolika gry, która pozwala ukrywać autentyczne emocje), a rozmowy ograniczają do prostych frazesów. Tak naprawdę zdają się oni być dla siebie przede wszystkim właśnie partnerami do kart. Eleonora bezwstydnie zdradza Stomila (to fakt powszechnie znany domownikom), a ojciec Artura zachowuje się, jak gdyby coś takiego nigdy nie miało miejsca. Bohaterowie nie mówią o swoich uczuciach, nie uwzględniają wzajemnie własnych potrzeb, nie okazują sobie szacunku. Taki stan rzeczy Eleonora tłumaczy słowami, że najpewniej nie mają za co siebie szanować.

Nieograniczona wolność, którą wywalczyło pokolenie rodziców Artura, stała się prawdziwym przekleństwem. W szczerej rozmowie z Alą Eleonora wyznaje, że człowiek wolny nie może przyznać się do faktu bycia nieszczęśliwym. Żona Stomila cierpiała przecież z powodu niedostrzegania przez męża jej romansu z Edkiem.

Rodzina ukazana w „Tangu” zdaje się być rodziną tylko z powodów biologicznych. Rozkład wewnętrznych więzi, egoizm oraz nikłe zainteresowanie bliskimi tworzą idealne warunki do tego, by w domu pojawił się ktoś taki jak Edek. Brutalny i niezbyt inteligentny mężczyzna przebojem wdziera się w życie rodziny, budząc fascynacje domowników swą siłą witalną i naturalnością. Edek nie tkwi w żadnej sztucznej konwencji, nie musi udawać kogoś, kim nie jest. Okazuje się jednak, że jego wpływ na rodzinę Artura jest skrajnie destruktywny.

„Tango” z pewnością można określić mianem dramatu rodzinnego. Dramat Mrożka ukazuje bowiem zgubne skutki dezintegracji więzi oraz odejścia od norm moralnych w obrębie tego rodzaju grupy. Interesującym kontekstem jest tutaj „Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego. Mąż - główny bohater dramatu romantycznego - także przedłożył własne dobro nad rodzinę (ukochał poezję), przez co nigdy już nie zaznał spokoju wśród najbliższych (stracił żonę, a Orcio - jego syn - obdarzony został przeklętym darem poetyckich wizji).