Motyw prawa w „Antygonie” Sofoklesa

Na przykładzie „Antygony” Sofoklesa możemy wyróżnić dwa rodzaje praw: te, ustanowione przez bogów oraz takie, które wymyślili ludzie. Wywołać to może zatem dyskusję, które z praw należy uznać za ważniejsze? Według których postępować?

Z takim samym dylematem mogli spotkać się bohaterowie greckiej tragedii. Dwoje z nich, Antygona i Kreon, nie mieli wątpliwości co wybrać. Bowiem dla Antygony najważniejsze były te prawa, które ustanowili bogowie. Kiedy Kreon wydaje rozkaz, by nie chować Polinejkesa, brata Antygony, dziewczyna bez zastanowienia sprzeciwia się jego woli i grzebie zmarłego. Antygona kieruje się nie tylko miłością do brata, ale także wie, że prawo boskie nakazuje pochówku najbliższych. Gdyby nie sprzeciwiła się decyzji, którą wydał władca, skazałaby siebie na gniew boski, a tego obawiała się bardziej niż kary Kreona. Swoim czynem doprowadziła do wydania na siebie wyroku śmierci, co jednak komentuje w sposób następujący:

Nie Zeus przecież obwieścił to prawo,
Ni wola Diki, podziemnych bóstw siostry,
Taką ród ludzki związała ustawą.
A nie mniemałam, by ukaz twój ostry
Tyle miał wagi i siły w człowieku,
Aby mógł łamać święte prawa boże,
Które są wieczne i trwają od wieku,
Że ich początku nikt zbadać nie może.

Widać więc, że dla Antygony liczy się wyłącznie to prawo, które ustanowili bogowie i dla niego jest gotowa poświęcić życie. Sprzeciwienie się dekretowi Kreona stawia ją także w roli rzecznika praw jednostki.

Natomiast Kreon chciał być dobrym władcą. Wierzył więc w dekrety ludzkie, dla których gotów był odrzucić prawa boskie. Uważa on bowiem, że bezrząd może doprowadzić do upadku państwa, a władca powinien być sprawiedliwy, bezwzględny dla zdrajców ojczyzny oraz wierny własnym postanowieniom. Jest zatem strażnikiem praw ustanowionych przez ludzi. Ma świadomość, że dobrze funkcjonujące państwo często wymaga poświęcenia jednostki. Losy kraju byłyby zagrożone, gdyby uczucia zostały przedłożone nad rozum wśród rządzących. Przywiązanie Kreona do władzy i wiara w prawa ludzkie doprowadziły jednak do śmierci jego najbliższych.

Zatem którymi prawami powinni się kierować bohaterowie tragedii Sofoklesa? Problem ten pozostaje nierozstrzygnięty, gdyż Antygona, która wierzyła w prawa boskie, została skazana za nieprzestrzeganie ustaw ludzkich, przez co poniosła śmierć. Natomiast Kreon, kultywujący prawa ludzkie, zignorował te, które ustanowili bogowie, co wywołało serię nieszczęść wymierzonych w Kreona: utratę syna, żony, poparcia społeczeństwa oraz władzy.