Biografia
Fiodor Dostojewski urodził się w 1821 roku w Moskwie. Pochodził ze średnio zamożnej rodziny lekarza, miał sześcioro rodzeństwa. Zgodnie z wolą ojca ukończył Wojskową Szkołę Inżynieryjną i uzyskał stopień oficera. Od wczesnej młodości Dostojewski próbował pisać, by wreszcie na początku lat 40. XIX wieku na poważnie zająć się twórczością literacką.
W 1849 roku pisarz został aresztowany i skazany na karę śmierci za działalność w Kole Pietraszewskim, postulującym przeprowadzenie w carskiej Rosji istotnych reform. W ostatniej chwili przed egzekucją kara śmierci została jednak zamieniona na cztery lata katorgi. Po odbyciu wyroku Dostojewskiego wcielono na 6 lat do 7 Batalionu Liniowego w Semipałatyńsku.
Podczas syberyjskiego zesłania, w 1857 roku, pisarz ożenił się z Marią Dymitriewną Isajewą, wdową po Aleksandrze Isajewie, urzędniku celnym. W 1859 roku po długich staraniach pisarz otrzymał zgodę na powrót z zesłania. Po osiedleniu się w Petersburgu Dostojewski zajmował się pisarstwem oraz redagowaniem pisma „Wriemia”. W 1864 roku jego żona zmarła na gruźlicę, a w 1866 roku pisarz ożenił się po raz drugi ze swoją stenotypistką, Anną Grigoriewną Snitkiną, z którą miał trójkę dzieci.
Dostojewski słynął z rozrzutnego trybu życia, uprawiał hazard, przez całe życie tonął w długach i miewał liczne romanse. Był prawdziwym literackim geniuszem, a jednocześnie nie radził sobie psychicznie z ogromem własnego talentu, często popadał w depresję, cierpiał również na epilepsję. Zmarł w 1881 roku w Petersburgu.
Charakterystyka twórczości
Fiodor Dostojewski to jeden z najważniejszych twórców literatury światowej, którego wielkie powieści na stałe zapisały się w kanonie dziewiętnastowiecznej prozy. Pierwsze ważne dzieło wydał w 1846 roku, byli to „Biedni ludzie”. Powieść epistolarna Dostojewskiego spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem krytyki, która okrzyknęła go „nowym Gogolem”.
Owocem pobytu na Syberii były słynne „Wspomnienia z domu umarłych” (1860 - 62), w których Dostojewski inspirując się własnymi doświadczeniami, stworzył sugestywny obraz syberyjskiej katorgi. W 1864 roku zostały wydane „Notatki z podziemia”, niezwykle sugestywny quasi-pamiętnik moralnego degenerata, który dla zabawy uwodzi prostytutkę, kusząc ją obietnicą lepszego losu, a następnie bezwzględnie porzuca.
W 1866 roku ukazała się jedna z najbardziej znanych powieści Dostojewskiego, „Zbrodnia i kara”. Historia młodego studenta prawa, Rodiona Raskolnikowa, który dla sprawdzenia własnej kondycji psychicznej morduje znaną lichwiarkę i jej siostrę, stanowi doskonałe studium „przeklętych problemów” – dobra i zła, roli miłości w ludzkim życiu, a także winy i przebaczenia.
Właśnie owo niemal manichejskie zderzenie dobra i zła w świecie stanowi centralną oś problematyczną całej twórczości Dostojewskiego. Jego powieści, opowiadania i nowele często określa się mianem studium zła i jego destrukcyjnego wpływu na ludzką naturę. Pisarz zapisał się na kartach historii literatury przede wszystkim dzięki fascynującej metodzie twórczej. Narzędziem jego oglądu świata i człowieka jest bowiem niezwykle drobiazgowy portret psychologiczny postaci. Dostojewski analizuje rozmaite stany psychiczne bohaterów, interesują go zaś szczególnie osobowości skrzywione, uznawane powszechnie za odstające od normy, jak książę Myszkin i Rogożyn z „Idioty” (1869), Stawrogin z „Biesów” (1873) czy bracia Karamazow z powieści pod tym samym tytułem. Galeria literackich postaci Dostojewskiego obejmuje zatem zbrodniarzy, prostytutki i osoby niezrównoważone psychicznie. Diagnoza społeczna pisarza jest jednak bardzo często przewrotna, ponieważ najczęściej to właśnie te osoby są nosicielami najważniejszych humanistycznych wartości.
Dostojewski posiadał wyraziste poglądy, które wyrażał nie tylko w tekstach literackich. Był przeciwnikiem wartości świata Zachodu, uważał także, że w życiu społecznym najistotniejszą funkcję odgrywają zasady moralne wynikające z religii. Co ciekawe, Dostojewski miał bardzo złe zdanie o Polakach, które wyrobił sobie podczas syberyjskiej katorgi. Pisarz dostrzegł w naszych rodakach nadmierne poczucie wyższości i skłonność do izolowania się od innych nacji.