Zbrodnia i kara – streszczenie, plan wydarzeń

Streszczenie

Akcja „Zbrodni i kary” toczy się w latach 60. XIX wieku w Rosji, w Petersburgu. Głównym bohaterem powieści jest Fiodor Raskolnikow, młody student prawa, który pod wpływem nowoczesnych lektur oraz własnych przemyśleń tworzy własną filozofię. Uważa mianowicie, że ludzie dzielą się na jednostki wybitne, które decydują o kierunku rozwoju dziejów i bezmyślną „masę historii”. Posługując się tą logiką, Raskolnikow stawia sobie pytanie, „czy jestem drżącą kreaturą, czy też mam prawo?”. Dochodzi do wniosku, że jedyną metodą oceny własnej kondycji będzie zabójstwo starej lichwiarki, Alony Iwanowny, a następnie rozdysponowanie jej majątku wśród potrzebujących.

Raskolnikow starannie planuje zbrodnię: odwiedza lichwiarkę, zastawia u niej pierścionek siostry i zegarek z globusem na kopercie, sprawdza, gdzie trzyma kosztowności i pieniądze, a także zapowiada swoją kolejną wizytę ze srebrną papierośnicą.

Na jego decyzję o zabójstwie Iwanowny wpływają również takie wydarzenia, jak spotkanie w szynku z Marmieładowem, którego córka Sonia jest zmuszona do prostytuowania się, a także list od matki donoszący o trudnej sytuacji materialnej i poświęceniu siostry Duni. Dziewczyna została wyrzucona z pracy przez żonę Swidrygajłowa i oskarżona o romansowanie z nim. Załamana i skompromitowana miała wyjść za odrażającego, starszego radcę Łużyna, by ratować rodzinę. Sam Raskolnikow nie ma ani grosza, a jego gospodyni zagroziła, że w przyszłym tygodniu doniesie na policję o jego zaległościach za czynsz.

Raskolnikow pogrążony we własnych myślach błąka się po mieście bez celu. Zasypia na Wyspie Pietrowskiej i śni mu się, że znowu jest małym, siedmioletnim chłopcem i jest świadkiem okrucieństwa Mikołki, który zbił na śmierć swoją klacz. Kiedy student się budzi, postanowia zabić lichwiarkę. Po drodze od jej siostry Lizawiety dowiaduje się, że kobieta będzie w domu następnego dnia około 19.

Raskolnikow wykrada z magazynu siekierę i udaje się do Iwanowny pod pretekstem zastawienia papierośnicy. Morduje kobietę siekierą i zajmuje się przeszukiwaniem mieszkania. W tym czasie nadchodzi jednak Lizawieta, wtedy Raskolnikow ją również zabija. Niedługo potem do mieszkania zaczynają się dobijać jacyś zaniepokojeni mężczyźni. Kiedy nikt nie otwiera, udają się na policję. Rodion zaciera ślady zbrodni i ukrywa się na wyższym piętrze kamienicy, ale w końcu zbiega po schodach, spotykając po drodze mężczyzn. Po wszystkim myje siekierę i oddaje ją stróżowi, a następnie wraca do siebie.

Rankiem Raskolnikow zostaje wezwany na policję. Okazuje się, że chodzi o niezapłacony weksel. Student jest w strasznym stanie psychicznym; zapytany o to, co robił poprzedniego wieczora, odpowiada, że spacerował po mieście. Po powrocie do domu wyciąga ukryte za tapetą skradzione rzeczy i umieszcza je pod głazem na Alei W-wskiej. Następnie odwiedza swojego przyjaciela Razumichina, który oferuje mu odpłatne tłumaczenie z języka niemieckiego, Raskolnikow jednak odmawia.

Po powrocie do domu traci przytomność. Budzi się po 4 dniach; okazuje się, że matka przysłała mu 35 rubli. Razumichin wzywa do niego lekarza, a z ich rozmowy Raskolnikow dowiaduje się, że policja aresztowała już podejrzanego o zabójstwo lichwiarki – malarza Mikołaja, który chciał się powiesić w celi. Raskolnikowa odwiedza również siostra z Piotrem Łużynem. Raskolnikow kłóci się z narzeczonym Duni, ponieważ uważa, że ten poniża jego siostrę.

Przy najbliższej okazji Raskolnikow wraca na miejsce zbrodni pod pretekstem wynajęcia mieszkania. Zachowuje się tak dziwnie, że zostaje wyrzucony na ulicę. Raskolnikow jest świadkiem potrącenia pijaka przez powóz. Okazuje się, że to Marmieładow. Rodion pomaga umierającemu mężczyźnie dotrzeć do domu i zostawia rodzinie 20 rubli.

W domu zastaje matkę i siostrę, którym odradza małżeństwo z Łużynem. Obie nocują w pobliskim hotelu. Narzeczony Duni informuje obie kobiety, że Rodion zostawił prostytutce 20 rubli pod pretekstem zapłaty za pogrzeb jej ojca. Matka i córka zjawiają się u Raskolnikowa, by to wyjaśnić oraz poinformować go o śmierci żony Swidrygajłowa. Studenta odwiedza również Sonia. Piękna i skromna dziewczyna dziekuje Rodionowi za pomoc i zaprasza go na pogrzeb.

Raskolnikow wraz z Razumichinem udaje się na policję pod pretekstem chęci odzyskania zastawionych u zamordowanej Iwanowny przedmiotów. Po rozmowie ze śledczym Porfirym Piotrowiczem utwierdza się w przekonaniu, że wszyscy wiedzą o jego winie. Zostaje zaproszony na komisariat na następny dzień. Na ulicy spotyka nieznanego człowieka, który oskarża go o dokonanie morderstwa.

Następnego dnia Raskolnikowa odwiedza Swidrygajłow. Okazało się, że jego zmarła żona zostawiła Duni 3000 rubli. Rodion udaje się do matki i siostry. W trakcie spotkania Łużyn zostaje odprawiony przez Dunię za impertynenckie zachowanie względem Raskolnikowa. Kobiety są przestraszone wiadomością o pojawieniu się Swidrygajłowa w Petersburgu. Obawiają się, że mężczyzna ma jakiś niecny plan wobec Duni. Tymczasem zakochany w Duni Razumichin wpada na pomysł zainwestowania przez nią odziedziczonych pieniędzy.

Raskolnikow odwiedza Sonię i przekonuje się o jej niezwykłej uczciwości i poświęceniu dla rodziny. Rodion prosi dziewczynę, by przeczytała fragment Ewangelii o wskrzeszeniu Łazarza. Wyznaje również, że wie, kto zamordował lichwiarkę i jej siostrę i że razem wyruszą w daleką drogę. Całą rozmowę podsłuchuje Swidrygajłow.

Nazajutrz Raskolnikow udaje się na komisariat. Podczas rozmowy z Porfirym traci panowanie nad sobą i stwierdza, że jeśli go podejrzewają, powinni go uwięzić. Niespodziewanie okazuje się jednak, że aresztowany malarz przyznał się do winy.

Odbywa się pogrzeb Marmieładowa, a Łużyn, mieszkający w tej samej kamienicy, przekazuje Sonii 100 rubli dla rodziny. Podczas stypy zjawia się Łużyn i oskarża Sonię o kradzież stu rubli. Podczas przeszukania przy dziewczynie zostają odnalezione pieniądze. Mężczyzna wynajmujący mu pokój oświadcza jednak, że widział, jak to sam prawnik wręczył Soni pieniądze. Łużyn chciał się zemścić na Raskolnikowie za rozbicie jego związku z Dunią. Po całym zajściu właścicielka kamienicy wyrzuca Katarzynę, wdowę po Marmieładowie, na bruk.

Raskolnikow wyznaje Soni swoją zbrodnię, a ona obiecuje, że uda się z nim na katorgę. Tymczasem okazuje się, że Katarzyna postradała zmysły i stwierdziła, że będzie zarabiać na życie, grając na katarynce. Wdowa po Mamieładowie dostaje ataku i umiera na ulicy. Zjawia się Swidrygajłow, który obiecuje zająć się dziećmi i Sonią. Zdradza również Raskolnikowi, że wie o jego zbrodni.

Raskolnikow błąka się po mieście i nie przychodzi na pogrzeb macochy Soni. Matka studenta choruje, a jego samego odwiedził oficer śledczy. Stwierdza, że jest przekonany o winie Raskolnikowa, ale nie ma żadnych dowodów, dlatego prosi go, by sam się przyznał.

Po wyjściu Porfirego Raskolnikow spotyka się ze Swidrygajłowem, który opowiada mu historię swojego życia. Jego żona wiedziała o jego zdradach, kiedy jednak zakochał się w Duni, Marfa nie mogła mu tego wybaczyć. Po śmierci żony zaręczył się z szesnastoletnią dziewczyną, jednak wciąż kocha Dunię. Siwdrygajłow proponuje Rodionowi pieniądze na ucieczkę do Ameryki, jednak ten odmawia.

Swidrygajłow informuje Dunię o zbrodni, jakiej dokonał jej brat. Zwabia ją do mieszkania, gdzie wyznaje dziewczynie miłość. Dziewczyna jednak odrzuca go i strzela w jego kierunku z pistoletu. Kula omija Swidrygajłowa, który sam wypuszcza Dunię. Mężczyzna następnie odwiedza Sonię, której wręcza weksel na 3000 rubli, 1500 rubli ofiarowuje swojej narzeczonej, a sam popełnia samobójstwo.

Raskolnikow odwiedza matkę, ale nie ma odwagi wyznać jej prawdy. Obiecuje natomiast Duni, że przyzna się do winy. Sonia, żeby dodać Rodionowi odwagi, ofiarowuje mu krzyżyk i razem udają się na komisariat. Kiedy w budynku dowiaduje się o samobójstwie Swidrygajłowa, chce zrezygnować z przyznania się do winy, ale w końcu wyznaje prawdę.

Epilog

Raskolnikow został zesłany na Syberię. W procesie sądowym uznano go za paranoika i złagodzono wyrok i skazano na 8 lat katorgi. Na Syberię za Raskolnikowem podążyła również Sonia. Tymczasem Dunia wyszła za Razumichina, a matka Raskolnikowa zmarła.

Kiedy Sonia ciężko zachorowała, Raskolnikow się nawrócił i ostatecznie zrozumiał swoją winę.

Plan wydarzeń

1. Powzięcie decyzji przez Rodiona Raskolnikowa o zabójstwie lichwiarki Alony Iwanowny

2. Staranne przygotowania do zbrodni i utwierdzanie się w przekonaniu o jej słuszności

3. Zabójstwo Iwanowny i jej siostry Lizawiety przez Raskolnikowa

4. Zatarcie śladów zbrodni przez mordercę i jego powrót do domu

5. Wezwanie Raskolnikowa na posterunek policji w sprawie długu

6. Ukrycie skradzionych przedmiotów pod głazem przez studenta

7. Przyjazd do Petersburga siostry Rodiona z narzeczonym Piotrem Łużynem

8. Sprzeciw Rodiona wobec planowanego małżeństwa siostry

9. Coraz gorszy stan psychiczny Raskolnikowa

10. Śmierć Marmieładowa

11. Wizyta matki i Dunii u Raskolnikowa

12. Poznanie Soni przez Rodiona

13. Pojawienie się Swidrygajłowa w Petersburgu i podejrzenia Raskolnikowa

14. Zerwanie Duni z Łużynem

15. Oskarżenie Soni o kradzież przez Łużyna i tragiczna śmierć macochy Sonii

16. Pomoc Swidrygajłowa rodzinie Soni

17. Rozmowa Raskolnikowa z Sonią i wyjawienie jej prawdy o zbrodni

18. Spotkanie Rodiona ze Swidrygajłowem

19. Odrzucenie Swidrygajłowa przez Dunię i samobójstwo mężczyzny

20. Wyznanie prawdy Duni przez Raskolnikowa

21. Ostatnia rozmowa Raskolnikowa z Sonią i przyznanie się do winy na komisariacie

22. Epilog: Duchowa przemiana Raskolnikowa podczas syberyjskiej katorgi pod wpływem miłości do Soni