Olga Tokarczuk – biografia i charakterystyka twórczości

Olga Tokarczuk należy do najpopularniejszych współczesnych polskich pisarek. Jej utwory przekładane są na obce języki i zdobywają liczne nagrody literackie – jej powieści otrzymały między innymi dwie nagrody Nike.

Olga Tokarczuk urodziła się w 1962 roku w Sulechowie, małym miasteczku niedaleko Zielonej Góry. Studia skończyła w Warszawie i jako młoda psycholog prowadziła poradnię na Śląsku. Już jako nastolatka zaczęła pisać, a pierwsze utwory opublikowała pod pseudonimem jeszcze przed maturą. Pierwsza powieść autorki ukazała się w 1993 („Podróż ludzi księgi”). Tokarczuk momentalnie zdobyła popularność, co pozwoliło jej na porzucenie zawodu psychoterapeuty i skupienie się na twórczości. Od tego czasu wydała kilka znaczących powieści oraz książkę eseistyczną. Autorka pozostaje osobą zaangażowana politycznie – jej sympatie leżą po stronie lewicy. Współpracowała z partią „Zieloni 2004” oraz „Krytyką Polityczną” – czasopismem poświęconym kulturze i polityce, a odwołującym się do dziedzictwa myśli socjalistycznej.

Twórczość Olgi Tokarczuk jest zróżnicowana i bogata, ale wyróżnić można kilka cech wspólnych, łączących większość jej dzieł. Jedną z nich jest pojawianie się elementów fantastycznych – autorka nie stroni od estetyki realizmu magicznego, a nawet science-fiction. Co więcej, również w powieściach realistycznych rzeczywistość może być interpretowana na sposób fantastyczny – przykładem jest ostatnia powieść autorki, „Księgi Jakubowe”. Jej bohaterem jest żydowski heretyk z XVIII wieku, Jakub Frank. Opisując jego losy, Tokarczuk trzyma się świadectw historycznych, ale to od czytelnika zależy interpretacja losów Franka – czy był on człowiekiem chorym psychicznie, czy hochsztaplerem, czy też prawdziwym mesjaszem? Kabalistyczną filozofię bohaterów możemy traktować jako samooszukiwanie się bohaterów – ale może ona być też kluczem do zrozumienia rzeczywistości.

Innym elementem łączącym większą część dorobku Tokarczuk jest częste odwoływanie się do historii. Bohaterowie żyją w minionych wiekach lub też przeszłość oddziałuje na współczesność. Wykreowane przez autorkę postacie żyją w podwójnym chaosie – chaosie metafizycznym (opisanym powyżej, przy okazji Franka) i chaosie historycznym. W ten sposób autorka ukazuje skomplikowanie świata i jego niejednoznaczność. Jesteśmy tylko jednostkami zagubionymi wśród potężnych i groźnych wydarzeń historycznych, których znaczenia nie potrafimy zrozumieć.

Wreszcie częstym wątkiem w dziełach autorki „Anny In w grobowcach świata” jest podróż. Bohaterowie Tokarczuk przemierzają świat, a sam ruch z miejsca na miejsce nabiera rangi symbolicznej, wręcz metafizycznej.

Ostatnią książką autorki są wspomniane „Księgi Jakubowe”. To monumentalna, tysiącstronnicowa powieść historyczna, nad którą Tokarczuk pracowała kilka lat, zapoznając się z archiwami i obfitą literaturą przedmiotu. Książka spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem krytyki i czytelników. Została uhonorowana nagrodą Nike w roku 2015.