„Traktat moralny” to jeden z trzech wielkich traktatów Czesława Miłosza, który powstał w 1947 roku w Waszyngtonie. Dwa pozostałe dzieła z tego gatunku to „Traktat poetycki” i „Traktat teologiczny”. „Traktat moralny” przybiera formę rozbudowanego poematu publicystycznego, w którym Miłosz wypowiada się na temat moralnej roli poety w społeczeństwie oraz rozpatruje zagadnienie człowieka postawionego wobec historii.
Kluczowe pytanie traktatu zostaje sformułowane już na początku: „gdzież jest poeto, ocalenie?”. Miłosz zastanawia się, czy istnieje coś, co mogłoby stanowić dla człowieka oparcie przeciw fatalizmowi historii. Dzieje jawią się tu bowiem na wzór heglowskiego równania: powrót kolejnych katastrof wydaje się nieunikniony, a jednostka pozostaje bezsilna wobec wielkiego żywiołu.
Poeta bardzo wyraźnie nawiązuje do tradycji awangardy lat 30., zwłaszcza do prozy Witkacego. Rozważa, czy przerażająca wizja komunistycznej rzeczywistości z „Pożegnania jesieni” może się spełnić. Miłosz odrzuca awangardę i katastrofizm, pisząc:
Wiersz mój chce chronić od rozpaczy
Tej właśnie, jaką miał Witkacy, […]
Balzak na niego jest odtrutką:
Wszystko, co trzyma ciebie krótko
I rozszerzając ziemski gmach
Budzi namiętność ludzkich spraw.
Krytycznie odnosi się również do polskiej martyrologii, a więc przekonania, że zły los nieustannie doświadcza niewinnych Polaków. Ocalenie widzi natomiast Miłosz w codzienności, w namacalnej materii zwykłego życia, którego symbolem jest Balzac. Poeta odcina się zatem od wielkich teorii historiozoficznych i chce wierzyć, że ludzki los nie jest z góry rozstrzygnięty.
Warto zwrócić uwagę, że w swoim wywodzie poeta posługuje się często ironią, a także anegdotą. Jego mowa jest wybitnie retoryczna, przypomina rymowany i rytmiczny tekst publicystyczny. Język traktatu charakteryzuje niezwykła gęstość. Miłosz wypowiada się przede wszystkim jako poeta – ten, którego słowo ma w oczach narodu szczególną wartość. Postuluje również poezję moralnej odpowiedzialności, szczególnie ważną w czasach relatywizmu wartości i wewnętrznego rozdarcia jednostki.
Interpretacja Mit o Orfeuszu i Eurydyce jest przede wszystkim opowieścią o niezwykłej miłości której nie przerywa nawet śmierć. Zrozpaczony Orfeusz gotów...
Wiersz Bolesława Leśmiana „Poeta” poświęcony jest losom artysty – blaskom i niedolom jego życia. Dowiadujemy się z niego że tytułowy poeta to niebieski...
Streszczenie Królestwo niebieskiego porównane jest do człowieka który siał dobre nasiona. Jednakże w nocy jego nieprzyjaciel nasiał chwastów pomiędzy...
Streszczenie „Legendy polskie” to zbiór pięknych legend napisanych przez Wandę Chotomską. W większości są to ciekawe barwne opowiadania które...
Ogólna charakterystyka Ewangelia według św. Łukasza jest trzecią z czterech nowotestamentowych Ewangelii. Jej autorem jest prawdopodobnie lekarz uczeń apostoła Pawła....
Streszczenie Wydarzenia dzieją się na Antarktydzie na „stacji imienia profesora Dobrowolskiego”. Profesor razem z grupą badaczy postanawiają oznakować grupę...
„Żal” jest wierszem Józefa Czechowicza napisanym w przededniu II wojny światowej. Możemy wyraźnie zakwalifikować utwór do nurtu znanego jako katastrofizm....
„Zostawcie nas” to wiersz Tadeusza Różewicza z tomu „Poemat otwarty” (1956). Poeta nawiązuje w tym utworze do wojennego doświadczeń swojego...
Streszczenie Pociąg monotonnie zapadał się w kolejne piaszczyste rowy. Główny bohater - Wicio - zwrócił na siebie uwagę konduktora charakterystyczną czapką....
