„Traktat moralny” to jeden z trzech wielkich traktatów Czesława Miłosza, który powstał w 1947 roku w Waszyngtonie. Dwa pozostałe dzieła z tego gatunku to „Traktat poetycki” i „Traktat teologiczny”. „Traktat moralny” przybiera formę rozbudowanego poematu publicystycznego, w którym Miłosz wypowiada się na temat moralnej roli poety w społeczeństwie oraz rozpatruje zagadnienie człowieka postawionego wobec historii.
Kluczowe pytanie traktatu zostaje sformułowane już na początku: „gdzież jest poeto, ocalenie?”. Miłosz zastanawia się, czy istnieje coś, co mogłoby stanowić dla człowieka oparcie przeciw fatalizmowi historii. Dzieje jawią się tu bowiem na wzór heglowskiego równania: powrót kolejnych katastrof wydaje się nieunikniony, a jednostka pozostaje bezsilna wobec wielkiego żywiołu.
Poeta bardzo wyraźnie nawiązuje do tradycji awangardy lat 30., zwłaszcza do prozy Witkacego. Rozważa, czy przerażająca wizja komunistycznej rzeczywistości z „Pożegnania jesieni” może się spełnić. Miłosz odrzuca awangardę i katastrofizm, pisząc:
Wiersz mój chce chronić od rozpaczy
Tej właśnie, jaką miał Witkacy, […]
Balzak na niego jest odtrutką:
Wszystko, co trzyma ciebie krótko
I rozszerzając ziemski gmach
Budzi namiętność ludzkich spraw.
Krytycznie odnosi się również do polskiej martyrologii, a więc przekonania, że zły los nieustannie doświadcza niewinnych Polaków. Ocalenie widzi natomiast Miłosz w codzienności, w namacalnej materii zwykłego życia, którego symbolem jest Balzac. Poeta odcina się zatem od wielkich teorii historiozoficznych i chce wierzyć, że ludzki los nie jest z góry rozstrzygnięty.
Warto zwrócić uwagę, że w swoim wywodzie poeta posługuje się często ironią, a także anegdotą. Jego mowa jest wybitnie retoryczna, przypomina rymowany i rytmiczny tekst publicystyczny. Język traktatu charakteryzuje niezwykła gęstość. Miłosz wypowiada się przede wszystkim jako poeta – ten, którego słowo ma w oczach narodu szczególną wartość. Postuluje również poezję moralnej odpowiedzialności, szczególnie ważną w czasach relatywizmu wartości i wewnętrznego rozdarcia jednostki.
„Epitafium Rzymowi” Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego jak sama nazwa wskazuje jest utworem reprezentującym gatunek literacki wywodzący się z antycznej Grecji i powstały...
Geneza Charles Dickens napisał „Opowieść wigilijną” w listopadzie 1843 roku. Czas i miejsce akcji Akcja „Opowieści wigilijnej” toczy się w dziewiętnastowiecznym...
Streszczenie Księga Wyjścia znajduje się w biblijnym Starym Testamencie i jest drugą księgą w Pięcioksięgu Mojżeszowym. Zwykło się zatem uznawać że została zapisana...
Geneza „Ronja córka zbójnika” to piękna fantastyczna powieść szwedzkiej autorki Astrid Lindgren. Jest to opowieść o dzieciach dwóch zwalczających...
Problematyka „Wujek Karol. Kapłańskie lata papieża” to książka Pawła Zuchniewicza. Stanowi ona beletryzowaną biografię przyszłego papieża skupiając się...
Interpretacja Mit o rodzie Labdakidów opowiada o dziejach rodziny na której spoczęła klątwa. Losy władców Teb oraz ich najbliższych są odzwierciedleniem...
Geneza czas i miejsce akcji Eliza Orzeszkowa była prawdziwą patriotką która w trakcie powstania udzieliła schronienia Romualdowi Trauguttowi. Te wydarzenia miały...
Streszczenie „Nowe szaty cesarza” to baśń Hansa Christiana Andersena. Opowiada ona o władcy który uwielbiał zdobne szaty i jak mówi autor całe...
„Bakczysaraj” to sonet w którym pokazane są przemyślenia podmiotu lirycznego który dostrzega problem jakim jest przemijanie oraz kruchość tworów...