Geneza, problematyka
„Prawiek i inne czasy” należy do najgłośniejszych utworów Olgi Tokarczuk. Opublikowana w 1996 roku powieść zapewniła młodej wówczas pisarce popularność, a także liczne nagrody (paszport Polityki oraz nagrodę Kościelskich). Doczekała się również przekładów i uznania międzynarodowej publiczności.
W „Prawieku…” Tokarczuk podjęła próbę literackiej rekonstrukcji mitu – a właściwie stworzenia mitu nowego. Jest nim tytułowa wieś, tkwiąca w historii, ale i poza nią. Wydarzenia polityczne docierają do mieszkańców miejscowości i wpływają na ich życie, ale jednocześnie tkwią oni poza czasem. Dużo mocniej w ich życie ingerują siły nadprzyrodzone – anioły oraz utopce.
Równie istotną kwestią jest próba ukazania historii XX wieku z punktu widzenia kobiet. Doskonale nadaje się do tego właśnie motyw Prawieku – autorka sugeruje, że czas kobiet różni się od czasu mężczyzn. Przykładowo, mężczyźni walczą w wojnach, a kobiety są wówczas osamotnione w zajmowaniu się domem i dziećmi. Sprawia to, że ich widzenie świata jest inne od męskiego – pozornie bardziej pozaczasowe. W ten sposób realizm magiczny służy Tokarczuk do podkreślenia wątków feministycznych. Z kolei rozczłonkowana na fragmenty narracja ukazuje fascynację autorki filozofią postmodernizmu – uznającą, iż nie ma jednej wielkiej prawdy, a wiele małych prawd, które rywalizują ze sobą.
Czas i miejsce akcji, bohaterowie
Akcja powieści toczy się przez kilkadziesiąt lat – od 1914 roku (początek I wojny światowej), aż do lat osiemdziesiątych. Centralną postacią jest Misia, która na początku książki nie urodziła się jeszcze, zaś pod jej koniec mamy już do czynienia ze starą kobietą. Śledzimy również losy jej matki Genowefy, która w czasie wojny sama zajmuje się młynem oraz ojca, Michała. Michał po powrocie do domu cierpi z powodu powolnego oddalania się ukochanej córki, która dorasta i coraz mniej czasu spędza z rodzicami. Te postacie uznać można za przynależące do realistycznej sfery świata. Na jej pograniczu znajduje się obłąkana prostytutka Kłoska, zaś w sferze magicznej poznajemy anioły, opiekujące się Prawiekiem oraz utopca, którego dusza po śmierci snuje się po moczarach.
Istotne są również postacie niepowiązane bezpośrednio z rodziną Misi, ale znaczące wiele dla miniaturowego świata wsi – mowa tu o dziedzicu i księdzu proboszczu. Dziedzic nie potrafi poradzić sobie z własną, targaną niepokojami duszą. Ksiądz proboszcz zaś toczy prywatną walkę z …. rzeką, której przypisuje cechy demona.