„Kazania Sejmowe” Piotrka Skargi przez lata uznawano za dzieło o proroczym wręcz charakterze. Ich autor przewidzieć miał upadek i rozbiory Rzeczypospolitej, a także przedstawić program, który pozwoliłby tej tragedii uniknąć. Legenda owa stworzona została prawdopodobnie przez Adama Mickiewicza, który opowiadał o Skardze w czasie swoich wykładów paryskich. Mit jezuity-proroka umocnił zaś swoim wspaniałym obrazem Jan Matejko.
„Kazania…” wydane zostały w 1597 roku. W tym czasie ich Skarga cieszył się już estymą, jako autor popularnych „Żywotów świętych” (1579). Dzieło miało w czasie jego życia osiem wydań, co należało do rekordów XVI i XVII-wiecznej Polski. Prócz tego jezuita uchodził za personę wpływową politycznie, będąc osobistym kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy. „Kazania…” ogłosił więc człowiek znany i uznany, posiadający też wielu przeciwników. Pamiętać należy, że były to czasy gorących sporów religijnych i chociaż Rzeczpospolita uchodziła za „państwo bez stosów”, to jednak wzajemna podejrzliwość między katolikami i protestantami zawsze istniała. Skarga zaś był uznawany słusznie za jedną z najważniejszych postaci rodzimej kontrreformacji – katolickiej odpowiedzi na reformację. Jest to fakt istotny w interpretacji jego dzieła.
Jak wspomniano, czasy Skargi to okres dyskusji między wyznawcami różnych religii. Stąd zapewne popularność kazania jako formy literackiej – przedstawiciele katolicyzmu i protestantyzmu chcieli wstrząsać sumieniami swoich oponentów i nawrócić ich. Niejednokrotnie z postulatami religijnymi wiązały się też i kwestie polityczne – w tych czasach nigdy do końca nie rozdzielano obu tych zagadnień. W tym kontekście trudno się dziwić, iż Piotr Skarga zdecydował się wydać swoje przemyślenia jako „Kazania…” – chociaż nigdy nie zostały one wygłoszone z ambony.
Dzieło składa się z ośmiu kazań. Jezuita postulował w nich wzmocnienie władzy królewskiej i przestrzeganie prawa. Proponował polepszenie doli chłopów pańszczyźnianych. Niezwykle istotny jest wątek reformacji (herezji). Dla Skargi skandalem była zgoda religijna panująca w Rzeczypospolitej. Nawoływał:
Upadnie wszytko królestwo wasze, jeśli ten nowy stan, z którym się to ciało nie urodziło, do niego, to jest ewangelik! abo raczej wszytki heretyk!, przyjmiecie. […] Jakie upadki królestwom i policyjom herezyje czynią, a jako sama katolicka wiara świeckie królestwa zatrzymawa i szczęścia ich pomnaża […].
Dzisiaj stwierdzenia takie mogą szokować, ale w ówczesnej Europie nietolerancja religijna to norma (stąd wyjątkowość Polski).
„Kazania” Skargi wyróżniały się stylem – jezuita pisał w sposób podniosły, wzorując się na Piśmie Święty. Ów wyjątkowy język, połączony z religijnym i politycznym przesłaniem pozwala widzieć w Skardze prekursora XIX-wiecznego romantyzmu Polskiego.
Wreszcie wypada kilka słów poświęcić wspomnianej na początku legendzie o przepowiedzeniu rozbiorów. W kazaniu ósmym Skarga pisze o garncu którego skorupki spoić się i naprawić nie mogą”– taki też los ma czekać Polskę, jeśli jej obywatele nie będą wieść przykładnego i pobożnego życia. Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż słowa te napisano w okresie, gdy Rzeczpospolita była u szczytu swojej potęgi. Trudno je więc uznawać za racjonalną prognozę polityczną – natomiast przepowiadanie upadku państwa należało do częstych chwytów retorycznych. Skarga wyróżnił się w tej kwestii nie przenikliwością polityczną, a tym, że owe ostrzeżenia ujął w wyjątkowo chwytliwej i pięknej językowo formie.
W swojej twórczości Konstanty Ildefons Gałczyński chętnie sięgał po wątki kultury ludowej miast i miasteczek przetwarzając je jednak po swojemu. Jak pisał Czesław...
Geneza „Iliadzie” przypisuje się autorstwo Homera mimo iż jest to kwestia sporna. Jest ona prawdopodobnie dziełem które poprzedza „Odyseję”...
Utwór Ignacego Krasickiego „Wstęp do bajek” otwiera wydany w 1779 roku tom „Bajki i przypowieści”. Wiersz ma formę wyliczenia – wymienione...
Antoni Słonimski napisał wiersz „Alarm” w 1940 roku. Tematem utworu jest atak hitlerowskich Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku i naloty bombowe na Warszawę....
Według przyjętych zasad gatunku utwory żałobne poświęcano osobom znaczącym mężom stanu wodzom wybitnym duchownym. Jan Kochanowski odszedł od tej reguły. „Treny”...
Przyjaźń to jedno z najwspanialszych darów jakie człowiek może otrzymać od losu! Zgadzają się z tym najwięksi filozofowie i poeci. Ja również posiadam...
Geneza czas i miejsce akcji „Pamiętnik z powstania warszawskiego” to bodaj najbardziej znane beletrystyczne dzieło Mirona Białoszewskiego. Książka stanowi rodzaj...
Tytułowy bohater „Makbeta” Williama Szekspira z pewnością jest jedną z najbardziej wyrazistych i najlepiej nakreślonych postaci w historii literatury. W czasie...
„Oda do radości” (Ode „An die Freude”) Fryderyka Schillera powstała w 1785 roku opublikowana została rok później. W kolejnych wydaniach (1803...