„Kazania Sejmowe” Piotrka Skargi przez lata uznawano za dzieło o proroczym wręcz charakterze. Ich autor przewidzieć miał upadek i rozbiory Rzeczypospolitej, a także przedstawić program, który pozwoliłby tej tragedii uniknąć. Legenda owa stworzona została prawdopodobnie przez Adama Mickiewicza, który opowiadał o Skardze w czasie swoich wykładów paryskich. Mit jezuity-proroka umocnił zaś swoim wspaniałym obrazem Jan Matejko.
„Kazania…” wydane zostały w 1597 roku. W tym czasie ich Skarga cieszył się już estymą, jako autor popularnych „Żywotów świętych” (1579). Dzieło miało w czasie jego życia osiem wydań, co należało do rekordów XVI i XVII-wiecznej Polski. Prócz tego jezuita uchodził za personę wpływową politycznie, będąc osobistym kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy. „Kazania…” ogłosił więc człowiek znany i uznany, posiadający też wielu przeciwników. Pamiętać należy, że były to czasy gorących sporów religijnych i chociaż Rzeczpospolita uchodziła za „państwo bez stosów”, to jednak wzajemna podejrzliwość między katolikami i protestantami zawsze istniała. Skarga zaś był uznawany słusznie za jedną z najważniejszych postaci rodzimej kontrreformacji – katolickiej odpowiedzi na reformację. Jest to fakt istotny w interpretacji jego dzieła.
Jak wspomniano, czasy Skargi to okres dyskusji między wyznawcami różnych religii. Stąd zapewne popularność kazania jako formy literackiej – przedstawiciele katolicyzmu i protestantyzmu chcieli wstrząsać sumieniami swoich oponentów i nawrócić ich. Niejednokrotnie z postulatami religijnymi wiązały się też i kwestie polityczne – w tych czasach nigdy do końca nie rozdzielano obu tych zagadnień. W tym kontekście trudno się dziwić, iż Piotr Skarga zdecydował się wydać swoje przemyślenia jako „Kazania…” – chociaż nigdy nie zostały one wygłoszone z ambony.
Dzieło składa się z ośmiu kazań. Jezuita postulował w nich wzmocnienie władzy królewskiej i przestrzeganie prawa. Proponował polepszenie doli chłopów pańszczyźnianych. Niezwykle istotny jest wątek reformacji (herezji). Dla Skargi skandalem była zgoda religijna panująca w Rzeczypospolitej. Nawoływał:
Upadnie wszytko królestwo wasze, jeśli ten nowy stan, z którym się to ciało nie urodziło, do niego, to jest ewangelik! abo raczej wszytki heretyk!, przyjmiecie. […] Jakie upadki królestwom i policyjom herezyje czynią, a jako sama katolicka wiara świeckie królestwa zatrzymawa i szczęścia ich pomnaża […].
Dzisiaj stwierdzenia takie mogą szokować, ale w ówczesnej Europie nietolerancja religijna to norma (stąd wyjątkowość Polski).
„Kazania” Skargi wyróżniały się stylem – jezuita pisał w sposób podniosły, wzorując się na Piśmie Święty. Ów wyjątkowy język, połączony z religijnym i politycznym przesłaniem pozwala widzieć w Skardze prekursora XIX-wiecznego romantyzmu Polskiego.
Wreszcie wypada kilka słów poświęcić wspomnianej na początku legendzie o przepowiedzeniu rozbiorów. W kazaniu ósmym Skarga pisze o garncu którego skorupki spoić się i naprawić nie mogą”– taki też los ma czekać Polskę, jeśli jej obywatele nie będą wieść przykładnego i pobożnego życia. Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż słowa te napisano w okresie, gdy Rzeczpospolita była u szczytu swojej potęgi. Trudno je więc uznawać za racjonalną prognozę polityczną – natomiast przepowiadanie upadku państwa należało do częstych chwytów retorycznych. Skarga wyróżnił się w tej kwestii nie przenikliwością polityczną, a tym, że owe ostrzeżenia ujął w wyjątkowo chwytliwej i pięknej językowo formie.
Streszczenie Pewna dziewczynka o imieniu Lisa ma siedem lat i mieszka w Bullerbyn – niedużej wiosce na południu Szwecji. Ma dwóch braci – ośmioletniego...
„Ballady i romanse” ukazały się w roku 1822 w Wilnie. Utwory w nich zawarte stanowią część cykli zatytułowanego „Poezyje”. W skład utworów...
Geneza „Kartoteka” Tadeusza Różewicza została opublikowana w 1960 roku na łamach „Dialogu”. Pisarz inspirował się między innymi dramatem...
„Świat” to wiersz Jana Twardowskiego. Ksiądz-poeta w utworze tym po raz kolejny udowodnił że jak nikt inny potrafił mówić o sprawach skomplikowanych...
Streszczenie Wokół pewnego mężczyzny zgromadzili się grzesznicy by słuchać jego słowa. Powiedział im że ktoś kto ma 100 owiec i zaginie mu jedna zostawia 99...
Geneza „Kubuś Puchatek” A. A. Milne’a wydany został w roku 1926. Historia Misia o Bardzo Małym Rozumku miała swój początek w codziennym życiu autora....
Dawno temu przed wiekami ziemie polskie były grabione przez okrutnych bezlitosnych Tatarów. Kraków również znajdował się w poważnym niebezpieczeństwie....
Streszczenie Epizod o Kainie i Ablu dotyczył czasów nieco późniejszych niż grzech pierworodny Adama i Ewy ale funkcjonuje jako jego efekt. Kain był starszym...
Geneza „Jądro ciemności” zostało opublikowane w 1899 roku. Na powstanie mikropowieści Josepha Conrada miały wpływ osobiste doświadczenia autora. Pracował...