Kłamstwo uchodzi za wyjątkowo paskudny czyn. Ludzie oburzają się, gdy okazuje się, że polityk kłamał w czasie kampanii wyborczej, zakochani często nie są w stanie wybaczyć sobie wzajemnego oszukiwania się. Bywa, że bardziej niż sam czyn danej osoby denerwuje nas kłamstwo, jakie ten czyn poprzedziło. Polityk popełnił błąd – to się zdarza, to można wybaczyć. Ale świadome wprowadzenie wyborców w błąd – o, to już zupełnie co innego. Twórcy literatury i sztuki wielokrotnie odnosili się do motywu kłamstwa. Warto przyjrzeć się kilku przykładom wykorzystania figury kłamcy, by lepiej zrozumieć fenomen tego, mówiąc wzniośle, grzechu.
Niejako wzorem kłamcy w kulturze jest postać szatana. Uznaje się go wręcz za „ojca kłamstwa”. Miano jednego z najciekawszych literackich „biesów” przyznać niewątpliwie należy Mefistelesowi z „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego. Mefisto to postać potężna, ale i „ludowa” – nie stroni on od błazenady i kpiny. W zamian za duszę obiecuje Faustowi spełnianie jego życzeń. Tytułowy uczony pragnie dobra i postępu ludzkości. Jednak podstępny Mefisto wszystkie polecenia Fausta zmienia w ten sposób, by niosły zagładę jego bliźnim. Według dawnej formuły, szatan jest kłamcą, nawet gdy mówi prawdę – i z taką sytuacją mamy do czynienia w dramacie Goethego. Mefisto wypełnia życzenia mistrza Fausta i warunki cyrografu zostają zachowane – ale tylko dzięki owym „prawniczym” sztuczkom. Paradoksalnie jednak, sam kłamca zostaje okłamany. Mefisto wie bowiem, że zło, które czyni, nie ma ostatecznie znaczenia – bowiem wszystko jest częścią boskiego planu. Jam tylko drobną częścią tej siły,/ która wiecznie zła pragnąć, wiecznie czyni dobro – mówi szatan.
W nieco podobny sposób postępuje inny „bies” – Woland, bohater „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa. Woland spełnia życzenia mieszkańców Moskwy, ale w ten sposób, by obnażyć ich podłość i zakłamanie. W tym kontekście szatan również staje się wykonawcą boskiego planu – każe on bowiem za grzechy. Woland nie jest kusicielem – on tylko wyciąga na wierzch zło ukryte w człowieku. Mamy więc w tym kontekście od czynienia z kłamcą, który niesie sprawiedliwość. Postać Wolanda stała się inspiracją dla utworu „Sympathy for the Devil” zespołu Rolling Stones – w odróżnieniu od Mefista Gothego, szatana Bułhakowa można uznać za postać pozytywną.
Wreszcie kłamcą jest Janusz Radziwiłł z „Potopu” Henryka Sienkiewicza. Nie ma on w sobie niczego nadnaturalnego, nie reprezentuje żadnych metafizycznych potęg. Jednak magnat ten potrafi w iście szatański sposób omotać Andrzeja Kmicica, wmówić mu, że działa dla dobra ojczyzny. Radziwiłł zmusza Kmicica do przysięgi na krzyż – wymuszona kłamstwem przysięga na rany Chrystusa jest czymś głęboko bluźnierczym. Ostatecznie Radziwiłł sam zaplątuje się w sieć swoich intryg i kończy osamotniony, porzucony zarówno przez Polaków, jak i Szwedów. Kłamstwa ściągają na niegdyś potężnego arystokratę śmierć w niesławie.
Motyw kłamstwa może być w różnoraki sposób wykorzystywany w literaturze i sztuce. Postać arcykłamcy, szatana, wykorzystywana bywa do obrażenia wad ludzi (Bułhakow) lub do ukazania głębszych prawd metafizycznych (Goethe). Wreszcie kłamcą może być sam człowiek – wówczas figura ta staje się ostrzeżeniem przed czym, do czego może doprowadzić odejście od prawdy (Sienkiewicz).
„Weronika postanawia umrzeć” to jedna z najpopularniejszych powieści Paulo Coehlo bestsellerowego pisarza z Brazylii. Wydana została w 1998 roku zaś w roku 2009...
Streszczenie Mary Lennox została osierocona. W wyniku epidemii cholery która wybuchła w Indiach gdzie mieszkała z rodzicami zmarła cała jej rodzina. Odnaleziona przez...
Geneza „Król Maciuś I” to powieść autorstwa Janusza Korczaka która została wydana w 1922 r. Głównym jej bohaterem jest Maciuś – syn...
Streszczenie Rozdział I Główni bohaterowie utworu – Sokole Oko Wilhelm Tell i Wiewiórka byli wytrawnymi odkrywcami interesującymi się zamierzchłą przeszłością....
Geneza „Monachomachia” została napisana przez Ignacego Krasickiego między 1776 a 1778 rokiem. W 1778 roku została wydana jednak bez podania autora (wydanie utworu...
„Pierwsza przechadzka” to wiersz Leopolda Staffa napisany w 1946 roku. Utwór powstał tuż po II wojnie światowej i traktuje właśnie o owym trudnym czasie...
„Dwoje ludzieńków” to wiersz Bolesława Leśmiana. „Rękę” autora rozpoznać można już w tytule – zdradza on typowe dla Leśmiana upodobanie...
Streszczenie Siostra króla Kornwalii Blancheflor wychodzi za mąż za Riwalena wiernego rycerza króla Marka. Waleczny rycerz niestety ginie w walce pozostawiając...
Wakacyjne wyjazdy były dla mnie zawsze okazją do kupna wielu pamiątek. W swojej kolekcji mam bransoletki pocztówki czy małe figurki przypominające mi o miejscach...