Akademia Pana Kleksa – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

Książka Jana Brzechwy „Akademia Pana Kleksa” została napisana w 1946 r. W latach późniejszych (1961 r. i 1965 r.) ukazały się dwie kolejne części o przygodach Pana Kleksa. Były to „Podróże Pana Kleksa” i „Triumf Pana Kleksa”. W 1984 r. odbyła się też premiera ekranizacji książki w reżyserii Krzysztofa Gredowskiego, która szybko zyskała wielką popularność. W roli Pana Kleksa wystąpił Piotr Fronczewski.

Czas i miejsce akcji

Akcja wydarzeń toczy się najprawdopodobniej w czasach współczesnych autorowi – są to lata 50. i 60. XX w. Akcja trwa przez okres około pół roku i obejmuje czas pobytu głównego bohatera – Adasia Niezgódki w szkole Pana Kleksa.

Wydarzenia dzieją się w tytułowej Akademii mieszczącej się na ulicy Czekoladowej. Niektóre zaś rozgrywają się w świecie bajek. Ponadto miejscem akcji jest też zwierzęcy raj, do którego trafia Adaś.

Motywy

Motyw szkoły

Tytułowa Akademia to niezwykła szkoła, w której nauka przebiega inaczej niż w innych. Przede wszystkim nagrodą za dobre stopnie są piegi przyklejane przez Pana Kleksa. Uczniowie mają możliwość nauczenia się zasad dobrego wychowania, gotowania i dbałości o naturę – wszystkich tych nauk udzielają im bohaterowie z różnych bajek.

W Akademii Pana Kleksa uczniowie czują się dobrze i bezpiecznie. Przebywanie tutaj jest spełnieniem ich marzeń. Dzień rozpoczynają kolorowym (i smacznym) prysznicem, a także przedstawianiem Panu Kleksowi swych sennych wizji. W trakcie zajęć uczniowie zgłębiają tajniki kleksografii, naprawiania chorych sprzętów czy przyrządzania liter. Pan Kleks organizuje im też szkolne wycieczki, których celem jest m. in. fabryka guzików czy kraina bajek (Adaś trafia nawet do psiego raju). Trudno o bardziej przyjazne miejsce do nauki.

Motyw zabawy

To jeden z podstawowych motywów powieści. Głównym założeniem autora było pokazanie, że nauka może być przyjemna i może odbywać się poprzez zabawę. Akademia Pana Kleksa jest takim właśnie miejscem, które uczy przez zabawę. Uczniowie mogą bawić się przy użyciu piłki będącej globusem (w ten sposób uczą się też geografii). Zabawa nieodłącznie im towarzyszy przy porannym wstawaniu, myciu się, przy posiłkach, a także przy lekcjach. Przy każdej tej zabawie ogromnie ważna jest wyobraźnia.

Motyw nauczyciela – mistrza

Pan Kleks to niezwykle utalentowany, ale jednocześnie tajemniczy nauczyciel, który ma dobry kontakt z uczniami i budzi w nich zaufanie (powierzają mu swoje sny). Jest wyjątkowy również z racji swojego nieprzeciętnego wyglądu – ma fantastyczną fryzurę, kolorową marynarkę z olbrzymią ilością kieszeni, a jego twarz usłana jest obficie piegami. Na tle innych pedagogów wyróżnia go też posiadanie nietypowych umiejętności – potrafi lewitować, wysyłać swe oko na Księżyc czy zmieniać swój wygląd. Kleks to nauczyciel budzący szacunek i rozumiejący potrzeby uczniów. Potrafi ich zaciekawić, zainteresować czymś nowym, a jednocześnie zmobilizować do nauki i rozbudzić w nich chęć przygody.

Motyw zemsty

W utworze ukazany jest też motyw zemsty, której na Panu Kleksie dopuszcza się fryzjer Filip. W akcie złości spowodowanej tym, że Pan Kleks nie chciał przyjąć do szkoły jego synów, fryzjer stwarza obdarzoną niszczycielską mocą lalkę – Alojzego i umieszcza ją w Akademii. Za jej sprawką zniszczona zostaje cała Akademia i wszystkie sekrety Pana Kleksa. Lalka swoim zachowaniem wprowadza zamieszanie w nauczanie Pana Kleksa i wywołuje awantury między uczniami.

Problematyka

W „Akademii Pana Kleksa” opisana została niesamowita historia półrocznego pobytu Adasia Niezgódki w niecodziennej, fantastycznej szkole. Pan Kleks do swojej Akademii leżącej na ulicy Czekoladowej przyjmuje tylko chłopców, których imiona rozpoczynają się na literę „A”. To co jednak najbardziej w tym wszystkim niesamowite, to postać samego pedagoga i dyrektora – Ambrożego Kleksa.

Kleks budzi respekt i cieszy się poważaniem wśród uczniów. Swym osobliwym zachowaniem wyróżnia się spośród innych pedagogów. Jest obdarzony niezwykłą charyzmą. Jednocześnie troszczy się o uczniów i pragnie przekazać im swoją wiedzę.

Fantastyczny i zabawny pedagog posiada niezwykłe umiejętności. Zaszczepia w uczniach chęć poznawania i odkrywania na nowo świata (nie tylko tego rzeczywistego).

12 – letni Adaś będący narratorem i głównym bohaterem powieści relacjonuje swój pobyt w Akademii w spisywanym pamiętniku. Każdy dzień nauki w Akademii jest okazją do śmiechu, nabywania nowych umiejętności i przeżywania niecodziennych, zabawnych przygód. Uczniowie odbywają wycieczkę do fabryki guzików. Pewien czas spędzają w świecie bajek, a Adaś przebywa nawet w psim raju. Wszystkie te przygody budzą w nich zachwyt, ale jednocześnie uczą ich przezwyciężania swoich słabości.

Pobyt w Akademii staje się też okazją do nawiązywania nowych przyjaźni i zagłębiania w się w siebie – poznawania swych potrzeb i pragnień, a także siły własnej wyobraźni.

Takie ukazanie Akademii sprawia, że bez problemu może zyskać miano wymarzonej, najwspanialszej szkoły dla każdego dziecka.

Opis Pana Kleksa

Pan Kleks jest założycielem, dyrektorem i jedynym nauczycielem w swej Akademii, do której przyjmuje tylko wyjątkowo uzdolnionych chłopców o imionach rozpoczynających się na literę „A”. Jest dość osobliwą, barwną postacią i to nie tylko w przenośni. Obdarzony jest wielką charyzmą, którą zaraża uczniów, jednocześnie niewiele robiąc sobie z praw przyrody czy logiki.

Profesor nie jest zbyt wysokim panem. Jego wagę również trudno określić, ponieważ najczęściej tonie w szerokim, acz dopasowanym ubraniu. Zwykle ubrany jest w długi surdut koloru bordo wypełniony niezliczoną ilością kieszeni. Pod surdutem ma cytrynową kamizelkę, która zapinana jest na szklane guziki koloru śliwek. Pan Kleks swoje kieszenie wypełnia przeróżnymi, dziwnymi skarbami – w tym tabakierkę skrywająca zapas kolorowych piegów, którymi „oznacza” uczniów. Udało mu się je zdobyć od fryzjera Filipa, który chyłkiem zbiera je z twarzy swych klientów w czasie golenia. Pan Kleks ściąga je każdego wieczoru i ubiera rano, najczęściej omyłkowo przyklejając je w innym miejscu niż znajdowały się poprzedniego dnia.

Innym skarbem profesora jest powiększająca pompka, która co dnia pomaga mu powrócić do normalnych rozmiarów, po tym jak nocą uchodzące z niego powietrze przemienia go w małego człowieczka. Każdego dnia wieczorem Pan Kleks ponownie wraca do stanu niemowlęctwa i tarci wszystkie włosy. W rezultacie każdego dnia musi zażywać pigułki przyspieszające ich odrastanie. Jego bujna czupryna mieni się wtedy wszystkimi kolorami tęczy. Za sprawą magicznej pompki wraca też Panu Kleksowi wiedza i doświadczenie dorosłego człowieka.

Na twarzy Pana Kleksa wyróżnia się też wielki nos, który przekrzywia się raz w prawo, a raz w lewo (w zależności od pory roku). Na nim nosi srebrne binokle, skrywające roześmiane i myślące oczy, które wszystko widzą. Pan Kleks może zobaczyć wszystko to na co przyjdzie mu tylko ochota. Wie nawet jak jest na Księżycu, gdyż wysyła w to miejsce swe jedno oko w baloniku.

Niezwykły profesor obdarzony jest szeregiem różnych umiejętności. Może np. siadać na nieistniejącym krześle czy lewitować w powietrzu. Potrafi dowolnie zmieniać wielkość przedmiotów czy przyrządzać potrawy z kolorowych szkiełek.

Jest wyjątkowym nauczycielem potrafiącym przekazywać uczniom swą wiedzę, ale też swe pasje i zamiłowania. Budzi w uczniach respekt, ale jednocześnie sam darzy ich szacunkiem i uczy ich odkrywania świata. W swych podopiecznych docenia ich mądrość i tkwiący w nich potencjał. Profesor stara się być ich kompanem i dobrym przyjacielem – dlatego zbiera ich sny, chcąc sprawić, by były coraz piękniejsze. Z chęcią wysłuchuje też wytwarzanych przez ich wyobraźnię historii.

Chłopcy traktują go prawie jak ojca – bardzo go kochają i z chęcią dzielą się z nim swoimi pomysłami, marzeniami, ale też radościami i smutkami. Chcieliby być z nim zawsze, toteż bardzo martwią się, gdy Pan Kleks zaczyna znikać.

W końcu wychodzi na jaw, że profesor był w rzeczywistości zwykłym guzikiem, w którego autor powieści tchnął życie w celu opowiedzenia tej niezwykłej historii.

Bohaterowie

Adaś Niezgódka – narrator i główny bohater powieści. To 12 – letni, rudy i bardzo grzeczny chłopiec. Pod wpływem rodziców rozpoczyna we wrześniu naukę w Akademii Pana Kleksa. Adaś jest dobrym uczniem i cieszy się szczególnymi względami profesora. Chłopiec przeżywa niesamowite przygody (przez jakiś czas przebywa w psim raju). W finale powieści, po półrocznym pobycie w Akademii, jest mu żal, że musi opuścić szkołę.

Mateusz – tajemniczy szpak obdarzony darem mowy. Jest nieodłącznym towarzyszem Pana Kleksa. Adaś przypadkowo dowiaduje się o jego historii. Mateusz był niegdyś księciem, który zabił króla wilków, za co ściągnął na siebie zemstę pozostałych zwierząt. Jego dotkliwą, śmiertelną ranę wyleczył dopiero doktor Paj – Chi – Wo, który później został zamieniony w ptaka i zmuszony do ucieczki. Ostatecznie okazuje się, że pod postacią Mateusza krył się autor powieści.

Filip Golarz – fryzjer w Akademii pana Kleksa strzyżący jego samego i jego uczniów. Jest niezbyt przychylnie nastawiony do profesora i jego uczniów. W akcie zemsty za to, że pedagog nie chciał przyjąć do Akademii jego synów, konstruuje niszczycielską lakę – Alojzego, która sprowadza do Akademii nieszczęście.

Alojzy – brat Anatola, „syn” Filipa Golarza, przez którego został skonstruowany i sprowadzony do Akademii, którą w finale doprowadza do zniszczenia.

Anatol – brat Alojzego, „syn” Filipa Golarza. Uczeń w Akademii Pana Kleksa.