Telemach w dżinsach – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

„Telemach w dżinsach” – utwór autorstwa Adama Bahdaja wydany w 1979 r. Jest to powieść dla młodzieży przedstawiająca perypetie życiowe Maćka Łańki – piętnastolatka, który zawzięcie i niestrudzenie poszukuje swego ojca – ten zostawił rodzinę, gdy chłopiec miał zaledwie trzy lata. Poszukiwania okazują się dla Maćka prawdziwą szkołą życia – chłopiec zdobywa nowych przyjaciół, pierwszą sympatię, a jednocześnie uczy się jak wielkim poświęceniem okupione jest realizowanie własnych marzeń, celów i pragnień.

W swej niestrudzonej podróży, a także ze swym uporem i silnym, odpornym na porażki czy przeciwności losu charakterem jest podobny do mitologicznego Telemacha, który tak jak on nie zrażał się niepowodzeniami, lecz wytrwale i odważnie dążył do obranego celu (stąd tytuł utworu nawiązujący do postaci Telemacha – syna Odyseusza).

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu rozgrywa się w II połowie XX w., dokładnie w 1979 r. Miejscem, gdzie toczą się wydarzenia jest początkowo Jerzmanów – mała miejscowość, gdzie miesza główny bohater – Maciek Łańko wcześnie osierocony przez matkę i porzucony w dzieciństwie przez ojca.

Chłopiec postanawia za wszelką cenę odnaleźć ojca, dlatego podejmuje poszukiwania i nieustannie widzimy go w drodze. Przemierza wiele pomorskich miejscowości – szuka ojca w Gdańsku, Ełku czy Olecku. Jednocześnie ma też niebezpieczną przygodę nad jeziorem.

W trakcie poszukiwań przełamuje swe słabości, nabywa wiedzy i doświadczenia, a także poznaje życzliwych mu ludzi.

Narracja w utworze jest prowadzona przez samego Maćka, który opisuje zdarzenia z własnej perspektywy.

Problematyka

Książka „Telemach w dżinsach” opisuje przygody i życiowe perypetie piętnastoletniego chłopca – Maćka Łańki, który postanawia odszukać ojca wbrew wszelkim trudnościom i przeciwnościom losu. Chłopak został wcześnie osierocony przez matkę, a ojciec opuścił go, gdy miał zaledwie 3 lata. Od tamtego czasu Maciek wychowywał się u ciotki, a potem u zaprzyjaźnionego państwa. Przez cały ten czas myślał jednak o ojcu, którego chciał jeszcze kiedyś ujrzeć. Jedyną po nim pamiątką była fotografia, jaką znalazł w domu ciotki Frani.

Wspomnienie o ojcu odżyło w nim kiedy pewnego dnia zobaczył w telewizji mężczyznę bardzo podobnego do jego taty. Przekonany, że to właśnie on udzielał wywiadu, postanawia niezwłocznie wyruszyć na jego poszukiwania. Ucieka więc z przyszkolnego internatu i przez kolejnych kilka tygodni cały czas jest w drodze, przeżywając przy tym liczne, nieraz bardzo niebezpieczne przygody.

Los niejednokrotnie wystawia go na ciężką próbę i chłopak przeżywa niejedno rozczarowanie. W kombinacie okazuje się, że jego ojciec już tu nie pracuje, a gdy w końcu udaje mu się go odnaleźć, tak naprawdę natrafia na swego stryja (ojciec jest w tym czasie w morskiej podróży).

Przeciwności losu uszlachetniają jednak charakter Maćka. Dzięki nim chłopak szybciej dojrzewa, nabywa doświadczenia, uczy się bycia zaradnym i rozsądnym, a jednocześnie przewartościowuje swe poglądy na życie (wie, że nic w życiu nie przychodzi łatwo). Choć porażki bolą i często rozczarowują, Maciek niestrudzenie i zawzięcie dąży do osiągnięcia celu. Początkowo czuje się rozdarty. Wie, że ma obowiązki wobec pana Sielickiego (swego opiekuna), a jednocześnie zmaga się z desperacką chęcią odnalezienia ojca.

W końcu jednak podejmuje decyzję, że się nie podda i zrobi wszystko, by jeszcze raz ujrzeć ojca. Podejmuje walkę z własnymi słabościami i wyrusza w drogę usianą trudnościami. Wydaje mi się, że autor chciał nam przez to powiedzieć, że każdy z nas na pewnym etapie swego życia prowadzi „własne poszukiwania”. Poszukiwania ojca w „Telemachu” są jakby pewnym symbolem – obrazują człowieczy trud dążenia do czegoś, próbę zrozumienia i poznania siebie, swoich słabości, ograniczeń, ale i swych możliwości i siły, dzięki której jesteśmy w stanie osiągnąć naprawdę wszystko. Próba odnalezienia i poznania oraz zrozumienia siebie towarzyszy nam nieustannie. Podejmując ją, zmieniamy się wewnętrznie i nabywamy życiowej mądrości – uczymy się radzić sobie z problemami i z tym, co nas często przytłacza. Maciek również się zmienia podczas swej wędrówki – dorośleje i nawiązuje przyjazne relacje z innymi (nawet się zakochuje). Zaczyna rozumieć co w życiu najbardziej się liczy i o co warto zabiegać. Nie rezygnuje ze swych marzeń i nie kończy swej wędrówki mimo że wszystko zdaje się stawać mu na drodze. Jest wytrwały, zdeterminowany, odważny i cierpliwy. Odczuwa też naturalną, ludzką potrzebę posiadania kogoś bliskiego – kogoś kto mu pomoże i dzięki komu wytrwa w swej wędrówce. Kogoś komu można zaufać i się mu zwierzyć.

I choć w finale nie znajduje on ojca, jego wędrówka wydaje się mieć głębszy sens. Podjęte wysiłki opłaciły się – zamiast ojca Maciek poznał prawdziwych przyjaciół, a także zrozumiał siebie i wiedział, że nie ma dla niego rzeczy nieosiągalnych. Można powiedzieć, że zdał celująco egzamin z dojrzałości – swym morderczym trudem i swymi wytrwałymi poszukiwaniami udowodnił, że jest gotowy poświęcić naprawdę wiele dla realizacji swych marzeń i pragnień.

Życie Maćka od początku nie było usłane różami i nie należało do najszczęśliwszych. Mimo porażki chłopiec nie zatracił dziecięcej wrażliwości, pogody ducha, wesołego usposobienia, a także ufności i życzliwej postawy wobec innych. Przy końcu swych poszukiwań był takim samym chłopcem jak kiedyś – nie brakowało mu wiary, optymizmu i hartu ducha. Chociaż nie znalazł ojca, nie chciał się załamywać i poddawać. Dzięki poszukiwaniom stał się bardziej dojrzały i odpowiedzialny, a przede wszystkim poznał własną tożsamość, swoje możliwości i ograniczenia.

Wydarzenia ukazane w powieści odnoszą się do „Odysei” Homera, a tytuł nawiązuje do mitologicznego Telemacha (syna Odyseusza), który tak jak Maciek wytrwale i długo szukał swego ojca. Bohaterów łączyła wiara w to, że ich poszukiwania mają sens i znajdą w końcu szczęśliwy finał.

Charakterystyka Maćka Łańki

Maciek Łańko jest głównym bohaterem utworu Adama Bahdaja pt. „Telemach w dżinsach”. Jest piętnastoletnim chłopcem pochodzącym z Jerzmanowa. Wcześnie stracił matkę, a kiedy odszedł również ojciec, sierotą zaopiekowała się ciotka Frania. Ta jednak zginęła w pożarze, dlatego od tej pory bohater znalazł się pod opieką pani Telichowskiej i pana Sielickiego.

Maciek był pogodnym, radosnym nastolatkiem. Starał się być wytrwały i z uporem realizować swe cele. Był odważny i nie zrażały go przeciwności losu napotykane po drodze. Choć niekiedy był impulsywny, znacznie częściej starł się kierować rozsądkiem. Zupełny przypadek sprawił, że los się do niego uśmiechnął – któregoś dnia Maciek rozpoznaje w telewizorze twarz swojego ojca i wtedy rodzi się w nim myśl, że za wszelką cenę go odnajdzie. Ucieka zatem z domu i wyrusza w świat, trzymając się tylko nadziei, że kiedyś wreszcie spotka ojca. Jego decyzję o ucieczce z domu i wyruszeniu w nieznane trudno nazwać dojrzałą czy odpowiedzialną. Nie mniej jednak bohater wykazał się tu niezłomnym charakterem i odwagą, a także olbrzymią ufnością i wiarą w to, że mu się powiedzie.

Jego podróż stanowi poniekąd symbol wędrówki w głąb siebie i poszukiwania własnej tożsamości. Maciek na swej drodze spotyka wiele interesujących, niekiedy bardzo przyjaznych i życzliwych postaci, które usiłują mu pomóc. Jedną z pierwszych takich osób jest Jojo, który ratuje go przed utonięciem w rzece. Od razu nawiązuje się między nimi nić porozumienia i przyjaźni. Głębsze uczucie zaczyna łączyć bohatera również z Dorotą – dziewczyną, którą spotyka w Jelitkowie. Oczywiście na swej drodze Maciek spotyka też osoby mu nieprzychylne (zostaje oszukany w pociągu przez cwanego Romea przez co musi uciekać przed strażą kolejową).

Wędrówkę Maćka można porównać do poszukiwań Telemacha – syna Odyseusza (stąd tytuł). Mimo podjętego trudu chłopcu nie udało się odnaleźć taty – gdy przybył na miejsce, gdzie miał się rzekomo znajdować okazało się, że w telewizji widział nie tatę, lecz stryja. Ten powiedział mu, że ojciec jest teraz w trakcie morskiej podróży. Mimo tej porażki Maciek się nie załamał; nadal pozostała w nim dziecięca ufność i radość. Powrócił do domu, by wieść życie takie jak dawniej, bogatszy oczywiście w nowe przeżycia i wartościowe, życiowe doświadczenia.

Można powiedzieć, że podróż i cały wysiłek z niej wynikający bardzo go odmieniły. Bohater jakby wydoroślał; stał się bardziej odpowiedzialny, wytrwały, konsekwentny i ambitny. Stał się też silniejszy wewnętrznie i lepiej potrafił zrozumieć siebie samego – to kim jest i do czego zmierza, a także czego pragnie i o co gotowy jest walczyć.

Najbardziej zależało mu na poznaniu ojca i był gotowy zdobyć się na największe poświęcenie, by tylko go ujrzeć. Heroizm przyjętej postawy świadczył o ogromnej sile woli, samozaparcia i wiary, że jego wędrówka ma sens. Maciek zdecydował się na poszukiwania, zdając sobie sprawę z konsekwencji i wszelkich niebezpieczeństw z nimi związanych. Mimo to był zdeterminowany i nic nie było w stanie zmienić jego postawy.

Maciek był dojrzałym, dobrym i wrażliwym chłopcem, który może budzić naszą sympatię. Nasz szczery podziw budzi zwłaszcza to, że bohater swą postawą udowodnił jakie wartości najbardziej się dla niego liczą. To chęć bliskości i zaznania prawdziwego, rodzinnego ciepła, a także doświadczenia rodzicielskiej miłości ukierunkowała jego działania. To wreszcie chęć poznania ojca zdeterminowała jego wysiłki i dla tego właśnie celu był gotowy naprawdę dużo poświęcić.

Bohaterowie

Jojo – był włóczęgą mieszkającym w chatce nad jeziorem. To on uratował Maćka przed utonięciem w dziurawym kajaku. Swą prostotą i dobrocią zdobył przyjaźń bohatera. Maciek podziwiał jego szczerość, a także niezłomny charakter. Jojo był niezależny i gardził wszelkim oszustwem czy krętactwem. Żył samotnie, ale miał życzliwy stosunek do innych, którym chętnie pomagał, będąc wiernym wyznawanym wartościom.

Jojo został później kierowcą taksówki i pomógł zawieść Maćka do kombinatu, gdzie chłopiec miał rzekomo spotkać ojca.

Romeo – nieprzyjazny chłopak, którego Maciek spotyka w trakcie podróży pociągiem (Romeo uciekł z domu). Jest cwany i przebiegły. Ma przewrotną naturę i bez przerwy oszukuje. Składa też fałszywe obietnice, których potem nigdy nie dotrzymuje. Jest dwulicowy i potrafi się podlizywać. To z jego powodu Maciek zostaje wyrzucony z pociągu – musi uciekać przed strażą kolejową.

Fuga – jest przeciwieństwem Romea. Maciek poznaje go w restauracji „Kolorowa”. Fuga objeżdża całą Polskę autostopem. Jest pogodnym chłopcem życzliwe nastawionym wobec innych. Ma radosne usposobienie i cieszy się każdą chwilą. Fuga jest dobrodusznym i prostolinijnym człowiekiem i wierzy, że z każdej sytuacji można znaleźć wyjście, bo jak często podkreślał: „życie i tak jest piękne”.

Bufalo – kolejny z chłopaków, jakich na swej drodze spotyka Maciek. Bohater spotyka go na plaży w Jelitkowie. Bufalo jest od niego o kilka lat starszy i bez chwili wahania pomaga mu znaleźć nocleg i pracę (ostrzega go też przed milicją). Bufalo z wyglądu przypomina „Londowskiego trampa”. Niestety pod koniec powieści Bufalo popada w kłopoty, ale nawet i wtedy zachowuje swą godność i honor. Nic nie jest w stanie zmienić jego stosunku i pozytywnego nastawienia do życia.

Dorota – dziewczyna, którą Maciek spotyka nad morzem w Jelitkowie. Od razu zaczyna łączyć ich przyjaźń, a nawet coś między nimi iskrzy. Dorota jest dobrą, uczynną dziewczyną, choć bywa, że ma zmienne nastroje – zazwyczaj pogodna i uśmiechnięta, czasami wpada w złość lub melancholię. W kontaktach z innymi stara się być szczera i bezpośrednia. Gardzi kłamstwem i obłudą. Chętnie rozmawia z Maćkiem i jest skłonna do pomocy. Jest też wrażliwa i czuła na cierpienie innych.

Pani Satsia – młoda wdowa, jest pokojówką w hotelu pracowniczym. Niejednokrotnie pomaga Maćkowi. Jest kobietą o ciepłym sercu i łagodnym usposobieniu.

Waldemar Łańko – stryj Maćka. Chłopiec był przekonany, że to jego ojciec, którego ujrzał pewnego dnia w telewizji. Niestety Waldemar mówi, że ojciec Maćka odbywa teraz właśnie morską podróż. Mimo rozczarowania Maciek zostaje z nim przez kilka dni. Stryj przyjmuje go u siebie i sprawia wrażenie wyrozumiałego, szczerego i prostodusznego człowieka, skłonnego do rozmowy.