Julian Ursyn Niemcewicz napisał „Powrót Posła” w 1790 roku, w czasie trwania Sejmu Wielkiego (1788-1792), zwanego też Sejmem Czteroletnim. Sztuka wystawiona została w następnym roku i cieszyła się wielkim powodzeniem, wzbudziła również niemałe kontrowersje. Wiąże się to z faktem, że do dość schematycznej komedii obyczajowej o zakochanych, autor wprowadził mocne komentarze polityczne dotyczące współczesnej sobie Polski. Widać to już po doborze tytułowego bohatera – Walery jest posłem i cała intryga ma miejsce, kiedy w przerwie obrad wraca do domu. Powrót Posła jest komedią na wskroś polityczną, a poszczególne postacie reprezentują mentalność konkretnych grup społecznych bądź stronnictw politycznych. Niemcewicz nie jest obiektywny, nie rozważa racji strony przeciwnej (sam autor należał do zwolenników reform) – „Powrotowi Posła” blisko wręcz do propagandy lub bardzo zaangażowanej publicystyki.
Chyba najbardziej negatywną postacią w utworze jest Starosta Gadulski. Jest to osoba kłamliwa (słowa dotrzymuje, tylko jeśli złożył je na piśmie), interesująca się wyłącznie sprawami materialnymi. Gadulski należy do obozu konserwatywnej szlachty. Jego opinie polityczne zdradzają ograniczenie umysłowe – przepowiada między innymi, że Rosja odda Krym i anektuje Chiny. Polsce zaleca bierność:
Polska nie angażowała się w politykę międzynarodową:
Polska nigdy się z nikim łączyć nie powinna,
Niech cicho siedzi, ale niech nie będzie czynna
A jeżeli koniecznie o przymierze chodzi,
Niech się z dalekim łączy, co jej nie zaszkodzi
Z Hiszpanią, Portugalią, nawet z Ameryką.
Broni zażarcie wolnej elekcji, ponieważ na rywalizacji poszczególnych frakcji w czasie jej trwania można zarobić:
W elekcji każdy swego kandydata broni.
Wszyscy na koń wsiadają, i podług zwyczaju
Zaraz panowie partie formują po kraju;
Ten mówi do mnie z miną rubasznie przyjemną:
„Kochany panie Piotrze, proszę, bądź waść ze mną!
Między nami, tę wioskę weź niby w dzierżawę;”
Drugi, żebym był za nim, puszcza mi zastawę,
Ten daje sumę, i tak człek się zapomoże.
Może to się wprawdzie wiązać z wojną domową, ale obce wojsko, jak wkroczy, to wszystko pogodzi.
Inną, ale równie destruktywną postawę reprezentują Starościna i Szarmancki. Są to osoby zafascynowane cudzoziemszczyzną – ale nie interesują ich system polityczny, panujący za granicą, tamtejsza nauka, czy filozofia. Co najwyżej wyścigi konne (Szarmancki) lub sentymentalna literatura (Starościna). Są to osoby, które przynoszą szkodę Ojczyźnie nie tylko niedbałością o jej sprawy, ale również utracjuszostwem – zamiast przysparzać bogactwa krajowi, wolą wydawać pieniądze na zbędne luksus.
Zupełnie inaczej przedstawia Niemcewicz zwolenników reform, przede wszystkim Walerego. Jest to patriota, człowiek bezinteresowny i idealista. Podobnie jego ojciec, który daje dobry przykład innym szlachcicom, zwalniając swoich chłopów od pańszczyzny. To są jednostki godne naśladowania, mówi, chociaż nie wprost, autor.
„Powrót posła” jest bardzo zaangażowanym, politycznym utworem. Niemcewicz kpi z osób dbających tylko o własne interesy, pozbawionych horyzontów intelektualnych, ważnych w działalności publicznej. Jego sztuka stanowi mocny głos poparcia dla obozu reformatorów.
Mój wymarzony dom nie jest duży. To mała chatka która przypomina te jakie znaleźć można w górach. Wykonany jest z drewna a okna ozdobione są okiennicami....
Wystawiony na Salonie Odrzuconych w 1863 roku uprzednio niezaakceptowany przez oficjalny Salon obraz Maneta ukazuje bardzo swobodną obyczajowo scenę. W centrum dzieła widzimy...
Porównanie manifestu napisanego przez Aleksandra Świętochowskiego z wierszem napisanym przez Adama Asnyka pokazuje podejście przedstawicieli dwóch pokoleń do...
Akcja „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza rozpoczyna się w trzynastym roku panowania Władysława Jagiełły (1399) a kończy się chwalebnym zwycięstwem polskich...
Każdy człowiek ma marzenia. Część z nich jest mała – z rozkoszą rozmyślamy o tym że przydałby się nam nowy kapelusz książka lub karnet do kina. Inne są wielkie...
Wiek XIX przyniósł ludzkości niesamowity rozwój cywilizacyjny (w porównaniu z poprzednimi epokami). Ludziom wydawało się że przed nimi już tylko dalszy...
Pozytywiści chcąc poprawić sytuację społeczną i wzmocnić więzi łączące naród stanęli wobec wielu trudności będących dziedzictwem poprzednich epok. Spośród...
Wiek XVIII i oświecenie należały do epok kiedy literatura nabrała szczególnej wagi. Filozofowie i pisarze zaczęli być ważnymi uczestnikami gry politycznej ich słowa...
Stwarzając człowieka Bóg podarował mu wolną wolę i ustanowił go gospodarzem świata. Człowiek dostając tę możliwość został obdarowany nie tylko przywilejami...