Unikalne i sprawdzone teksty

Motyw ptaka w literaturze i sztuce

Dla człowieka ptaki to zwierzęta szczególne. W czasach przed wzbiciem się ludzkości w powietrze, to właśnie one mogły unosić się do góry. Nadawało im to znamię nadzwyczajności, czegoś, co znajduje się między światem człowieka, a światem istot wyższych – bogów, aniołów, demonów. Przecież nawet w chrześcijaństwie to właśnie biała gołębica jest symbolem Ducha Świętego. Również w religiach starożytności przedstawiano bóstwa, jako istoty posiadające cechy ptaków. Przykładowo egipski Re miał głowę sokoła, a zmumifikowane ibisy otaczano czcią w sanktuariach.

Również literatura i sztuka odwoływała się wielokrotnie do motywu ptaka. Malarze często przedstawili Noego, który wypuszczał z arki gołębice. W tym kontekście zwierzęta owe stają się symbolem nadziei – to dzięki nim biblijny patriarcha dowiadywał się o tym, że straszny potop się skończył i znów można osiedlić się na ziemi.

Ale ptak równie dobrze może oznaczać grozę. Paul Gauguin namalował w latach 1897-1898 obraz „Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?”. Dzieło owo stanowi próbę odpowiedzi na zawarte w tytule pytania. Jednym z elementów kompozycji jest przedstawienie cyklu życia człowieka – od narodzin, aż do śmierci. Po lewej części obrazu (patrząc z perspektywy widza) dostrzec można kobietę, siedzącą na ziemi. Przy tej siwej kobiecie, oznaczającą ostatnią część życia, stoi biały ptak. Oznacza on z pewnością właśnie śmierć – ale nie jest pewne, jaka to śmierć. Być może to konanie chrześcijanina, po której czeka szczęśliwe życie w innym świecie – ptak przyjmowałby więc niejako tradycyjną rolę pośrednika między światem ludzi a niebiosami. Ale możliwa jest również inna interpretacja obrazu. Otóż na początku cyklu życia, przy dziecku, Gauguin również ukazał zwierzę. Czyżby więc artysta sugerował, że nie jesteśmy niczym więcej? Że zaczynamy od zwierzęcych narodzin i kończymy śmiercią zwierzęcia? Figura ptaka w tym kontekście budzi więc i grozę i niepokój, związany z jej niejednoznacznością.

Podobnie jest z „Drzewem życia” Gustava Klimta. Dzieło przedstawia wspaniałe, złote drzewo. W tym bizantyjskim przepychu wyróżnia się prosty, czarny ptak. Czy to śmierć, kończąca nawet najcudowniejsze życie? Czy to tajemnica, której ostatecznie nie da się zrozumieć?

Nieco jaśniejszy wydaje się motyw ptaka w „Ludziach bezdomnych” Stefana Żeromskiego. Tomasz Judym, w chwili śmierci swojej pacjentki, słyszy krzyk pawia. Ów odgłos staje się przypomnieniem o grozie życia, jego niebezpieczeństwach. Świat jest bezwzględny, nawet matka dzieci nie ucieknie śmierci.

Artyści wykorzystywali motyw ptaka na różne sposoby. Mógł on symbolizować nadzieję i boską opiekę, ale mógł też być znakiem śmierci i nadciągającej grozy. Jedno pozostaje pewne – ptaki symbolizują w sztuce coś potężniejszego niż człowiek.

 

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Pieśń świętojańska o Sobótce...

„Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego ukazała się razem z cyklem „Pieśni” w 1586 roku już po śmierci autora. Składa się...

Pieśń nad Pieśniami – streszczenie...

Streszczenie „Pieśń nad pieśniami” to dialog pomiędzy Oblubieńcem i Oblubienicą. W pierwszej pieśni wzajemnie zachwycają się oni urodą swego partnera. Ona...

Pochwała złego o sobie mniemania...

„Pochwała złego o sobie mniemania” to wiersz Wisławy Szymborskiej który stanowi filozoficzną refleksję nad moralnością. Pod względem formalnym tekst...

Zbrodnia i kara – opracowanie...

Geneza Fiodor Dostojewski pisał „Zbrodnię i karę” w latach 1865 – 1866. Powieść ukazywała się w odcinkach na łamach czasopisma „Ruskij Wiestnik”....

Popioły – streszczenie plan wydarzeń...

Streszczenie Powieść Stefana Żeromskiego „Popioły” miała być w zamierzeniu autora przekrojowym obrazem społeczeństwa polskiego na przełomie XVIII i XIX wieku....

Albatros – interpretacja i analiza...

„Albatros” Charlesa Baudelaire’a to wiersz autotematyczny w którym twórca wypowiada się na temat istoty poezji i kondycji samego poety. W tekście...

Koniec wieku XIX – interpretacja...

„Koniec XIX wieku” Kazimierza Przerwy-Tetmajera to wiersz będący manifestacją młodopolskiego dekadentyzmu i kryzysu kultury europejskiej. Poeta zadaje w nim dramatyczne...

Powrót taty – interpretacja i...

Streszczenie Utwór rozpoczyna bezpośredni zwrot do dzieci. Są one nawoływane do pójścia na wzgórze i zmawiania modlitwy za tatę. Podkreślone są zagrożenia...

Ogniem i mieczem – streszczenie...

Streszczenie Tom I Rok 1647 był to dziwny rok w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakoweś klęski i nadzwyczajne zdarzenia. Narrator wspomina niebywale...