Pan Samochodzik i templariusze – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

Powieść „Pan Samochodzik i templariusze” Zbigniewa Nienackiego ukazała się w 1966 r. Jest to powieść sensacyjno – przygodowa przeznaczona głównie dla młodzieży i wchodzi w skład większego cyklu opiewającego losy tytułowego Pana Samochodzika – czyli historyka i detektywa Tomasza, a także trójki jego młodych przyjaciół i towarzyszy (Wiewiórka, Sokole Oko, Wilhelm Tell).

Harcerze pomagają mu w poszukiwaniach drogocennego skarbu templariuszy, ale Pan Samochodzik ma też licznych konkurentów. Najprawdopodobniej skarb znajduje się w Polsce i Pan Samochodzik w końcu wpada na jego trop, który prowadzi go na Mazury i do zamku krzyżackiego w Malborku.

Przygody tytułowego Pana Samochodzika (swoje przezwisko zawdzięczał dziwacznemu pojazdowi, którym podróżował) zyskały miliony czytelników nie tylko w Polsce . Powieść doczekała się też ekranizacji - na jej podstawie w 1971 r. zrealizowano serial telewizyjny, w którym w rolę Pana Samochodzika wcielił się Stanisław Mikulski.

Czas i miejsce akcji

Wydarzenia przedstawione w powieści dzieją się w ciągu pierwszego miesiąca wakacji (rozpoczynają się w ostatni dzień czerwca roku 1962, na co wskazują wspomnienia harcerzy z następnego tomu, „Księgi Strachów”).

Zasadniczo miejscem akcji są: okolice miejscowości Miłkokuk nad jeziorem Pomorze i Zalewa, Malbork i teren zakonu krzyżackiego, a także fikcyjna miejscowość Kortumowo.

W poszukiwaniach skarbu bohaterowie wyruszają z Warszawy, kierując się na pół. – wsch. kraniec Polski (wydarzenia rozgrywają się na Suwalszczyźnie). Miłkokuk jest co prawda fikcyjną miejscowością, ale autor prezentuje też prawdziwe (Białystok, Ełk, Augustów, Starogard Gdański, Malbork, Chełmno, Nogat). Część wydarzeń rozgrywa się też w Puszczy Augustowskiej i w okolicach Jeziora Charzykowskiego.

Motywy

W powieści wyraźnie zarysowanych zostało kilka motywów.

Motyw przygody i podróżowania

Główny bohater utworu – pan Tomasz razem z trójką przyjaciół odbywa niesamowitą podróż, tropiąc zagadkę sprzed siedmiuset lat. Z odnalezionych dokumentów wynika, że cenny skarb templariuszy ukryty jest w jednym z zamków krzyżackich. Wszystko wskazuje na to, że skarb zakonny znajduje się gdzieś w Polsce. W celu odnalezienia pożądanego przez wszystkich bogactwa razem z trójką harcerzy (Wilhelm Tell, Sokole Oko, Wiewiórka) podejmuje się fascynujących poszukiwań, usiłując przy tym rozwikłać kryminalną zagadkę.

W podróż śladami templariuszy wyrusza z Warszawy, kierując się najpierw do Białegostoku. Kolejne tropy wiodą go do Miłkokuka, do zamku w Malborku, aż wreszcie trafia na właściwy trop, czyli do kościółka w Kortumowie. Szlak przygody wiedzie zatem przez rejony Suwalszczyzny, a także Ziemię Chełmińską i zamki krzyżackie. Razem z bohaterami odbywamy niesamowitą, fascynującą podróż do dawnych czasów i poznajemy tajemnice legendarnych skarbów.

Motyw poszukiwania i odkrywcy

Pan Tomasz to muzealnik, historyk i detektyw, który jest znawcą historii i miłośnikiem sztuki - nade wszystko jest jednak zapalonym i wytrwałym odkrywcą, który niezmordowanie dąży do raz obranego celu. Zagadka legendarnego bogactwa średniowiecznych rycerzy (skarbu templariuszy, o którym mówią mu harcerze) nie daje mu spokoju. Mobilizuje więc wszystkie swe wysiłki i pełen zaangażowania rusza do akcji, wierząc, że uda mu się odnaleźć pożądane bogactwo. Musi się jednak spieszyć, ponieważ po piętach depczą mu konkurenci – kolejni odkrywcy, którzy również dowiadują się o drogocennej zdobyczy – duński milioner – pan Petersen i jego córka Karen. Ponadto w sprawę wikłają się też bezwzględni przestępcy (Kozłowski i Mysikrólik), którzy również utrudniają poszukiwania i starają się wyłudzić od cudzoziemców pieniądze w zamian za tajne dokumenty na temat skarbu. Wszelki wskazówki prowadzą pana Tomasza do Malborka i tam też podąża, ale musi liczyć się też z działaniami konkurencyjnej ekipy poszukiwaczy.

Motyw przyjaźni

Ważnym motywem utworu jest też motyw przyjaźni i niezwykłej więzi, która łączy głównych bohaterów. Pan Tomasz poznaje trzech chłopców – Wilhelma Tella, Sokole Oko i Wiewiórkę podczas poszukiwań Zbiorów Dunina (dowiadujemy się o tym z „Wyspy Złoczyńców) i od razu zaczynają darzyć siebie sympatią. Chłopcy stanowią zgraną paczkę i pasjonują się poszukiwaniami niezwykłych skarbów i rozwiązywaniem zagadek. Dlatego postać pana Tomasza – historyka i miłośnika sztuki budzi w nich podziw i szacunek. Chętnie rozmawiają z nim o przeszłości i z dużym zainteresowaniem wysłuchują historycznych ciekawostek na temat różnych miejsc czy zabytków. Przede wszystkim jednak pan Tomasz jest dla nich kimś w rodzaju przewodnika, z którym nie boją się wyruszyć w niezapomniane podróże czy podejmować się fascynujących poszukiwań. Wiedzą, że mogą na siebie liczyć w trudnych sytuacjach i spieszyć sobie z pomocą. Są sobie oddani i cenią sobie bezinteresowną przyjaźń, która ich połączyła.

Problematyka

„Pan Samochodzik i templariusze” jest fascynującą, wciągającą i tajemniczą historią o poszukiwaniach legendarnych bogactw średniowiecznych rycerzy, wypełnioną przy tym mnóstwem historycznych zagadek, które potrafią nas również zaciekawić i wiele nauczyć.

„Pan Samochodzik i templariusze” jak typowa powieść z gatunku przygodowo – detektywistycznej zarysowuje nam losy kilku postaci, których łączy misja i chęć zbadania i rozwikłania niesamowitej zagadki ( w tym wypadku jest nią odkrycie drogocennego skarbu). Poznajemy zatem tytułowego detektywa – amatora pana Tomasza i jego wiernych druhów – harcerzy (Wilhelm Tell, Sokole Oko i Wiewiórka). Bohaterowie ci uwikłani są w szereg intrygujących zagadek związanych z ukrytym skarbem. Na swej drodze spotykają też osoby, którym usiłują pomóc (państwo Petersenowie), a także uchronić ich przed grożącym im niebezpieczeństwem ze strony negatywnych bohaterów, jakimi w powieści są oszust Kozłowski – Malinowski oraz Walery Mysikrólik. Ich usiłowania i próby przehandlowania dokumentów na temat skarbu zostają ukarane. Ostatecznie to Panu Samochodzikowi udaje się dotrzeć do skarbu i podzielić się informacjami na jego temat z Karen i państwem Petersen.

Sam proces odkrywania skarbu i podjętych wysiłków budzi również w nas – czytelnikach wiele emocji. Przemyślnie skonstruowana akcja stopniowo potęgująca emocje sprawia, że z zaciekawieniem śledzimy bieg zdarzeń i wczuwamy się w sytuacje bohaterów. Ponadto uczymy się też analitycznego i logicznego myślenia.

Wielki sukces powieści wynika też z tego, że autorowi udało się niejako przemycić wiele informacji historycznych, dzięki którym możemy uczyć się przez zabawę, co w powieściach współczesnych należy do rzadkości. Bohaterowie zaznajamiają nas zatem z historią zamku krzyżackiego w Malborku, a także z klęską wojsk krzyżackich w bitwie pod Grunwaldem oraz z losami zakonu templariuszy. Poznajemy też szereg informacji na temat chociażby architektury kościołów budowanych w tamtym okresie. Dzięki „Panu Samochodzikowi…” możemy poznać dawne czasy, a także wiele historycznych ciekawostek, które poszerzają naszą wiedzę.

Utwór stanowi również gratkę dla miłośników przyrody i może być doskonałym przewodnikiem po Suwalszczyźnie i jej okolicach. Śledząc miejsca pobytu bohaterów, poznajemy też niesamowite historie, które je opiewają.

Powieść zaspokaja więc różne gusta czytelnicze i każdy może znaleźć w niej coś dla siebie. Emocjonujące i intrygujące przygody pana Tomasza i trójki harcerzy przeplatane komicznymi wypadkami skłaniają nas do lektury kolejnych części cyklu.

Charakterystyka Pana Samochodzika

Pan Samochodzik to tak naprawdę pan Tomasz (detektyw – amator), który swe przezwisko zawdzięczał nietypowemu, dziwacznemu „wehikułowi”, którym się poruszał. Jest głównym bohaterem powieści Zbigniewa Nienackiego pt. „Pan Samochodzik i templariusze”. Z zawodu był historykiem sztuki i naukowcem, z czego wynikała też jego największa pasja, czyli poszukiwanie skarbów. W tym pomagała mu trójka zaprzyjaźnionych harcerzy, czyli Wilhelm Tell, Wiewiórka i Sokole Oko. Pan Samochodzik darzył ich sympatią, a ci chętnie dzielili się z nim wszelkimi ciekawostkami, które znajdowali (np. w prasie), a które miały doprowadzić ich do niezwykłych odkryć. Pan Samochodzik poznał chłopców w czasie poszukiwań Zbiorów Dunina.

bPan Tomasz był szlachetny i bezinteresowny. Nie chciał przyjąć proponowanego przez Petersenów podziału zysków po odnalezieniu skarbu. Działał przede wszystkim dla dobra muzeum, któremu bezzwłocznie oddałby znaleziony skarb. Najbardziej fascynowało go samo odkrywanie. Był wytrwały i nie zrażał się przeciwnościami losu. Razem z przyjaciółmi przeżywał niesamowite przygody, które dostarczały mu nie lada radości i satysfakcji.

Najbardziej zaś cieszyło go rozwiązywanie kolejnych zagadek, w czym był naprawdę dobry – nieugięty i cierpliwy. Łatwo wiązał fakty; był niesamowicie sprytny i uważny, co sprawiało, że bez problemów, szybko dochodził do logicznych wniosków. Dzięki inteligencji i znajomości łaciny udało mu się skojarzyć łac. wskazówki z miejscowością Kortumowo, gdzie jak celnie przypuszczał, ukryty był skarb.

Pana Samochodzika cechowała też uczciwość. Choć państwo Petersenowie stanowili dla niego konkurencję, on był gotowy bezinteresownie im pomóc, nie oczekując niczego w zamian. Pomaga więc w wyciągnięciu Lincolna z błota, a potem ratuje Karen przed niebezpieczeństwem grożącym jej ze strony oszusta Kozłowskiego. Kierowały nim dobre intencje, dlatego po odnalezieniu skarbu podzielił się z nimi informacjami na jego temat. Chciał też pomóc im w uniknięciu pułapki, jaką zastawili na nich Kozłowski i Mysikrólik.

Pan Tomasz to pozytywna postać wzbudzająca naszą sympatię i z pewnością niejeden z nas chciałby być jego towarzyszem i razem z nim podejmować się fascynujących poszukiwań.

Bohaterowie

Sokole Oko – Piotruś, jeden z trójki harcerzy. Z wyglądu wyróżniał się długim nosem i uważnym, myślącym spojrzeniem. Spośród trójki przyjaciół pana Tomasza to on był najbardziej logiczny. Nie brakowało mu sprytu i inteligencji. Był też dociekliwy. Uważnie i wnikliwie badał każdą sprawę, dochodząc do trafnych wniosków. Był też wytrwały i pełen determinacji.

Wilhelm Tell – kolejny z harcerzy. Cechowała go rozwaga. Poważnie i z dużą dojrzałością podchodził do powierzanych mu zadań. Jego największym marzeniem było zostanie lekarzem.

Wiewiórka – jak wskazuje na to jego przezwisko był bardzo ruchliwy i wszędzie było go pełno. Był samodzielny i odważny. Sam chciał prowadzić śledztwo na własną rękę (obserwował z wierzchołka drzewa dom nauczyciela). To on jako pierwszy zauważył unoszący się nad wysepką dym i powiadomił o tym pana Tomasza.

Wiewiórka był też bardzo żywiołowy i energiczny. Wiecznie nucił cos pod nosem i miał swoje zdanie na każdy temat.

Anka – dziennikarka, która zamierza napisać artykuł o poszukiwaczach skarbu templariuszy. Choć Pan Samochodzik może liczyć na jej pomoc, ona podejmuje się prowadzenia własnego śledztwa w celu zdemaskowania Malinowskiego. Jest energiczna i wytrwała w realizacji swych zamierzeń. Informuje Petersenów, że Malinowski, który usiłował wyłudzić od nich pieniądze został aresztowany.

Petersenowie – pan Petersen i jego córka Karen. Cudzoziemcy, duńscy milionerzy, którzy przybyli do Polski w poszukiwaniach skarbu templariuszy. Choć stanowią konkurencję dla pana Tomasza, ten nie waha się im pomóc (wyciąga ich samochód z błota). Karen łatwo daje się podejść Malinowskiemu i jest w stanie zapłacić każdą sumę w zamian za tajne informacje na temat skarbu. Jest też bardzo atrakcyjną kobietą, mogącą wzbudzać zainteresowanie. Niestety daje sobą manipulować (wpada w pułapkę Malinowskiego). Potrafi jednak z uporem i determinacją dążyć do wyznaczonych celów i nie zrażać się przeciwnościami.

Kozłowski (właściwie Malinowski) – tłumacz Petersenów, których oszukał podając się za Malinowskiego. Jest bezczelny i arogancki – wyłudza od nich kolejne kwoty w zamian za i tak skradzione dokumenty. Jest chytry i przebiegły – długo ukrywa to, że to on jest Malinowskim (nie zdradził się nawet w dyskusjach o tym bandycie). Cechuje go spryt i bystry umysł – zawsze udaje mus się znaleźć poza kręgiem podejrzanych. Jest też bardzo odważny, co jednak graniczy z niebezpieczeństwem odkrycia jego prawdziwej tożsamości. Dopuszcza się kradzieży i rozbojów, nie obawiając się wcale kary za te wykroczenia. Jest czarnym charakterem utworu; niebezpiecznym bandytą wiecznie knującym intrygi.

Bahomet i jego żona – kolejna konkurencyjna dla pana Tomasza ekipa poszukiwaczy. Podróżują niebieską skodą. Zamykają Pana Samochodzika w zamku w Malborku i grożą mu, chcąc pozbyć się przeciwnika. Ostatecznie padają ofiarą oszusta Malinowskiego i nie chcą brać udziału w dalszych poszukiwaniach.