Zaczarowana zagroda – opracowanie, problematyka, bohaterowie

Geneza

„Zaczarowana zagroda” to książka Aliny i Czesława Centkiewiczów przeznaczona dla dzieci i młodzieży. Wydana została w 1963 r. Książka ta była owocem pasji Centkiewiczów, którzy wielokrotnie brali udział w wyprawach na Antarktydę. Z poczynionych obserwacji życia ludzi i zwierząt na kole podbiegunowym powstał właśnie m. in. ten utwór.

„Zaczarowana zagroda” porusza tematykę badań naukowców – polarników nad życiem i zachowaniem pingwinów.

Książka do dziś stanowi lekturę w II klasie szkoły podstawowej.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu rozgrywa się na Antarktydzie, a dokładniej na stacji badawczej im. Dobrowolskiego na wschodnich wybrzeżach Antarktydy. Polarnicy usiłują zbadać zwyczaje pingwinów i dowiedzieć się jak wygląda trasa ich wędrówek. Na pomysł jak tego dokonać wpadają przypadkowo, obserwując małego pingwinka (Elegancika) z charakterystyczną łatką na brzuchu w kształcie krawata.

Postanawiają oznakować stado pingwinów obrączkami i farbą, dzięki czemu będą mogli przekonać się dokąd pingwiny odpływają na zimę.

Oznakowaniem pingwinów zajmują się podczas kilku dni polarnego lata.

Problematyka

Krótki utwór Aliny i Czesława Centkiewiczów pt. „Zaczarowana zagroda” opowiada o grupie polskich polarników, którzy usiłują zbadać życie pingwinów na wschodnich wybrzeżach Antarktydy. Polarnicy przebywają na stacji badawczej im. Dobrowolskiego i są świadkami licznych przygód z udziałem pingwinów – obserwują ich zwyczaje, sposób zachowania w ich naturalnym otoczeniu, a także to jak próbują porozumieć się z człowiekiem.

Świat zwierząt i warunki oraz zasady panujące w tym ekosystemie zostają skontrastowane ze światem ludzi. Centkiewiczowie w zabawny sposób usiłują zobrazować nieudolne próby porozumienia się ze zwierzętami oraz poznania wszystkich ich zwyczajów. Pingwiny okazują się bowiem sprytniejsze. Są bystre i inteligentne i dobrze radzą sobie z warunkami życia w swym ekosystemie. Człowiek nie jest w stanie przewidzieć wszystkich ich zachowań. Nie tak łatwo przychodzi mu też ich obrączkowanie i oznakowanie, gdyż niesforne stworzenia same wiedzą lepiej, co mają robić i nie lubią, gdy się je do czegoś zmusza.

W utworze poruszona jest też kwestia relacji, jakie panują między światem ludzi, a światem zwierząt. Dla pingwinów człowiek jest osobliwością. Nie chcą mu jednak ulegać i wolą żyć według własnych zasad. Dlatego tak trudno je ujarzmić i zachęcić do współpracy. Z drugiej strony badacze są zafascynowani ptakami i chcą jak najlepiej poznać ekosystem tej skutej lodem krainy wiecznych mrozów. Wpadają więc na pomysł, że zapędzą pingwiny do lodowej zagrody i tam będą je oznakowywać. Niestety sprytniejszym pingwinom udaje się ich przechytrzyć, a na drugi dzień zagroda jest pusta.

Z całą pewnością gdyby pingwiny potrafiły porozumieć się z człowiekiem, oszczędziłyby tego całego trudu związanego z obserwowaniem i odkrywaniem ich zwyczajów. Sam fakt, że pingwiny są zwierzętami wcale nie podważa i nie kwestionuje ich sprytu czy zaradności, wręcz przeciwnie – pingwiny zmuszone do życia w surowym ekosystemie wykształciły w sobie niezwykłe zdolności przystosowawcze. W trasę wyruszają stadami i w wielu sytuacjach działają razem. Potrafią przy tym być wobec siebie solidarne i okazywać sobie pomoc. Ma to miejsce chociażby wtedy, gdy przy pomocy Elegancika udaje im się opuścić „zaczarowaną zagrodę”, wprawiając w osłupienie obserwujących to polarników. W efekcie pingwiny ich przechytrzają, bo wykazują się inteligencją i kreatywnością. Doskonale radzą sobie też w środowisku, w którym żyją od urodzenia i dlatego udaje im się wybrnąć z niejednego zagrożenia. Ludzie są natomiast ciekawi zasad jakie tu panują – chcą poznać sposób zachowania się zwierząt w niesprzyjających warunkach. Aby zrealizować ten cel, przybywają z daleka i zaczynają prowadzić tu badania, które wstępnie posłużą im do wyciągnięcia najbardziej wiarygodnych wniosków. Motywuje ich chęć zgłębienia swej wiedzy, a także czysta ludzka ciekawość i chęć zbadania tego, co dotychczas było nieodkryte. Są przy tym niezwykle zdeterminowani i zdają się nie zrażać porażkami (pingwiny Adeli nie chcą się złapać i w „cudowny” sposób opuszczają zagrodę). Stają więc przed nie lada wyzwaniem, tym bardziej, że ich wiedza o ptakach jest jeszcze bardzo nikła. Nie wiedzą, gdzie pingwiny udają się na czas zimy polarnej i czy później wracają do swoich gniazd. Stanowi to dla nich zagadkę, którą zamierzają zbadać.

Książka w przyjemny, zabawny sposób (nieco z przymrużeniem oka) przekazuje młodym czytelnikom wiedzę na temat życia w odległym świecie, w wiecznie skutej lodem krainie, w której przetrwanie było wielkim wyczynem nie tylko dla ludzi, ale nawet i dla zwierząt.

„Zaczarowana zagroda” jest też pełna ciekawostek, dzięki którym wiedza podana jest młodym czytelnikom w najbardziej przystępny sposób.

Bohaterowie

Profesor Dobrowolski – jest reprezentantem świata ludzi w opowiadaniu Jest podróżnikiem – polarnikiem i badaczem, którego od wielu lat interesują tajemnice niezbadanego, mroźnego kontynentu – Antarktydy i żyjących tu zwierząt. Odbywa więc niejedną wyprawę na ten kontynent, a najbardziej interesują go pingwiny Adeli. Jeden z nich – niesforny, mały pingwinek z krawatką pod szyją zwany Elegancikiem okazuje się jego ulubieńcem i to dzięki niemu profesor wpada na pomysł, jak zbadać zwyczaje i trasę wędrówek pozostałych pingwinów.

Andrzej, Władek i Janek – towarzysze profesora Dobrowolskiego, pozostali naukowcy pracujący na stacji i prowadzący badania.

Elegancik – najważniejszy przedstawiciel pingwinów Adeli, czyli świata zwierzęcego w opowiadaniu. Wyróżnia go charakterystyczna łatka na brzuchu przypominająca krawat (stąd jego przezwisko). Jest wyjątkowo bystry i inteligentny. Nieraz usiłuje „porozmawiać” z profesorem i sprawia wrażenie jakby go doskonale rozumiał. Na końcu opowiadania pomaga pozostałym pingwinom wydostać się z zagrody (ustawiały się kolejno na jego plecach i przeskakiwały lodową ścianę), sam przy tym zostając tu uwięzionym. Nie bał się jednak tu pozostać, jakby był przekonany, że nic mu tu nie grozi.