Czwarta część „Dziadów” Adama Mickiewicza powstawała w latach 1820 – 1821, a więc w okresie początku nowego nurtu ideowego – romantyzmu. Podobnie jak część II „Dziadów”, wraz z którą tworzy ona całość określaną mianem „Dziadów” kowieńsko – litewskich, dzieło to stało się manifestacją światopoglądu i poetyki nowej epoki.
Utwór Mickiewicza zachowuje zasadę trzech jedności oraz nie zawiera scen zbiorowych, co zbliża go do dramatu antycznego. Akcja toczy się w ciągu trzech godzin, jej miejscem jest chatka księdza, a wyraźnie dominuje wątek losów głównego bohatera (przywoływane historie – np. lichwiarza – także służą jego ukazaniu). Jednak przy tym dzieło cechuje się otwartą kompozycją. Zakończenie, czyli zniknięcie ducha Gustawa, nie zamyka ostatecznie jego historii. Odbiorca nie wie, co dzieje się dalej z bohaterem, ale może przypuszczać, iż wydarzenia ukazane w dramacie powtórzą się w następny dzień zaduszny.
Niezwykle ważnym elementem świata przedstawionego w IV części „Dziadów” jest sfera metafizyczna, fantastyczna. W dziele pojawiają się postaci spoza ludzkiego świata, a jego nastrój jest mroczny i tajemniczy (noc zaduszna, płonące świece gasnące z każdym uderzeniem zegara). Dochodzi do swoistego rozdarcia świata, przeplatania się przeciwstawnych płaszczyzn.
Postać głównego Gustawa to bohater romantyczny – zagadkowy, nieujawniający całości swej biografii, indywidualista obdarzony szczególną wrażliwością. Jego los, co zostało już wspomniane, nie zostaje ostatecznie wyjaśniony. Z kolei historia postaci przedstawiona jest w sposób chaotyczny, fragmentaryczny, z wyraźnie zatartymi związkami przyczynowo – skutkowymi.
Ważną rolę w czwartej części „Dziadów” pełnią elementy ludowe. Na pierwszy plan wysuwa się charakterystyczna dla ludu moralność, której towarzyszy przekonanie, iż popełnione za życia grzechy muszą zostać odpokutowane po śmierci. Dlatego Gustaw prosi duchownego o przywrócenie tytułowego obrzędu, doceniając szczerość i autentyczność jego uczestników. W dodatku bohater jest przeciwnikiem reprezentowanego przez gospodarza racjonalizmu, wyraźnie podkreślając, iż nie wszystkie wydarzenia można wyjaśnić za pomocą rozumu.
W dziele Mickiewicza przeplatają się elementy komiczne oraz podniosłe. Te pierwsze ukazują się w obecności dzieci (początkowo nie rozumieją one cierpienia Gustawa) oraz ironicznych wypowiedziach głównego bohatera. Z kolei fragmenty podniosłe (momentami tragiczne) pojawiają się we fragmentach opisujących cierpienie związane z utraconą miłością.
Czwarta część „Dziadów” jest dziełem szczególnym, ukazującym stopniowe narodziny nowego typu dramatu – dramatu romantycznego, którego najbardziej wyrazistymi, najbardziej jaskrawymi przykładami staną się m. in. trzecia część „Dziadów”, „Kordian” Juliusza Słowackiego oraz „Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego.
Wojna to jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w życiu pojedynczych ludzi i całych społeczeństw. Najtragiczniejsze żniwo w postaci ofiar śmiertelnych przyniosła II wojna...
Rzadko kiedy jedno nazwisko uznać można za symbol całego pokolenia. Taki przypadek zachodzi jednak gdy mowa o pokoleniu tak zwanych Kolumbów – niejako syntezą...
Kuszenie świętego Antoniego jest motywem niezwykle często pojawiającym się w malarstwie. Starożytny pustelnik którego wkład w życie Kościoła oceniany jest jako...
Definicja Dramat to jeden z trzech rodzajów literackich który posiada szereg swoich odmian i gatunków w zależności od poruszanej tematyki a także i tego...
Każdy człowiek ma marzenia. Część z nich jest mała – z rozkoszą rozmyślamy o tym że przydałby się nam nowy kapelusz książka lub karnet do kina. Inne są wielkie...
Powieść Jana Potockiego „Rękopis znaleziony w Saragossie” od dwóch stuleci elektryzuje czytelników. Chociaż za życia autora nie cieszyła się...
Jednym z poważniejszych problemów „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewskiego jest rola cierpienia w ludzkim życiu. Pisarz opisuje jego znaczenie w kategoriach...
W malarstwie Stanisława Wyspiańskiego dzieci zajmowały miejsce szczególne. Artysta cenił ich naturalność i delikatność chętnie przenosząc się w rzeczywistość...
Chociaż akcja „Pana Tadeusza” obejmuje jedynie niewielki wycinek czasu (5 dni roku 1811 i dzien 1812) w poemacie Adama Mickiewicza ukazane zostało bogactwo zwyczajów...
