Starożytność to okres, którego koniec historycy umiejscawiają w piątym wieku po Chrystusie. Jednak nie oznacza to, że później antyczny świat poszedł w zapomnienie! Wręcz przeciwnie, ludzkość przez całe stulecia inspirowała się osiągnięciami dawnych Greków i Rzymian.
Ci pierwsi uchodzili za wzór mądrości i dobrego smaku, Rzymianom zaś przypisywano takie cnoty, jak patriotyzm, wyborna organizacja i sprawiedliwość. Już w średniowieczu marzono o dorównaniu ideałom starożytnych – ówcześni mędrcy mawiali, że są tylko karłami stojącymi na barkach tytanów (czyli ludzi antyku). W renesansie dziedzictwo Grecji i Rzymu uznawano za niedościgniony wzór. A jak jest w naszej epoce? Czy człowiek starożytny nadal jest punktem odniesienia dla człowieka współczesnego? Wydaje mi się, że nie można udzielić na to pytanie prostej odpowiedzi.
W starożytności ceniono piękno fizyczne. Antyczni artyści pozostawili nam rzeźby, ukazujące ciała o wręcz idealnych proporcjach. Kult piękna przenikał całą ówczesną kulturę, a estetyczna doskonałość uznawana była za równoznaczną z doskonałością moralną. Bohaterom eposów Homera nie można zarzucić fizycznych defektów! Przecież gdyby byli brzydcy, to nie byliby herosami! Dzisiaj nie podchodzimy już do tej kwestii w ten sposób. Ludzie współcześni nadal cenią urodę – półki kiosków pełne są czasopism ze zdjęciami pięknych celebrytów, gwiazd sportu i kina. Ale nie uważamy już, żeby wady ciała dyskwalifikowały kogokolwiek. Jednym z bohaterów cyklu fantasy „Pieśń lodu i ognia” Georga R. R. Martina (zekranizowanego w postaci serialu „Gra o tron”) jest Tyrion Lannister. Tyrion to karzeł, który w dodatku nie grzeszy urodą – mimo to czytelnicy uwielbiają jego dowcip i inteligencję. Prawdopodobnie jest on najpopularniejszą postacią serii! Starożytny Grek nie mógłby zapewne czytać o przygodach Achillesa, gdyby ten był karłem – nie mieściłoby się to w jego pojęciu!
Pewne rzeczy pozostały jednak niezmienione od starożytności. Jedną z nich jest ideał poświecenia dla wspólnoty. Wielki rzymski mąż stanu i filozof, Marek Tuliusz Cycero uważał, że istnieje specjalne niebo dla tych, którzy polegli, służąc ojczyźnie. I my dzisiaj cenimy patriotów, otaczamy szczególnym kultem weteranów wojennych. Szanujemy w tych ludziach odwagę i to, że ryzykowali zdrowie i życie dla dobra nas wszystkich. W tej sprawie nie różnimy się od starożytnych, chociaż dzisiejsi wojownicy nie używają mieczy i rydwanów.
Trudno wydać jednoznaczny werdykt w sprawie tego, na ile ideał człowieka współczesnego jest zbieżny z ideałem człowieka starożytnego. Z pewnością mają one wiele wspólnego – np. i my i ludzie antyku cenimy patriotów. Jednak różnimy się też znacząco od naszych przodków, wielokrotnie jesteśmy od nich bardziej ludzcy. Na przykład nie uważamy już, że wady fizyczne i brzydota dyskwalifikują kogokolwiek! Ważne jest to, żeby wiedzieć, które antyczne cnoty zasługują na kultywowanie, a które nie przystają już do naszej epoki.