W malarstwie Stanisława Wyspiańskiego dzieci zajmowały miejsce szczególne. Artysta cenił ich naturalność i delikatność, chętnie przenosząc się w rzeczywistość zaczerpniętą z dziecięcych marzeń. Jednym z obrazów wpisujących się w ten nurt jest „Dziewczynka w niebieskim kapeluszu” - pełen niezwykłości portret zwykłego dziecka.
Opis
Zwrócone w lewą stronę (a więc prawą dla widza) czarne oczy zdają się zatapiać w świecie fantazji. Głowa dziewczynki jest lekko pochylona, a jej skrzyżowane ręce mocno obejmują własne ciało w taki sposób, by dłonie dotykały ramion. Luźny strój (barwy zbliżonej do oliwkowej lub zgniłej zieleni) z delikatnymi zdobieniami - niebieskim guzikiem, koronkowym kołnierzem i białymi paskami na rękawach - swobodnie otacza ciało portretowanej postaci, tworząc jakby kombinezon ochronny. Łagodnie zarumieniona twarz dziewczynki, jej zgrabny nosek i wyraźnie zarysowane usta zdają się wyrażać spokój, rozmarzenie. Czarne włosy przedstawionej kobiety skrywają się pod kapeluszem tej samej barwy, którego finezyjnym zdobieniem jest szafirowa kokardka.
Portret wykonany został techniką pastelową na płótnie o rozmiarach 31x44cm. Pociągnięcia pędzla tworzą płynne i swobodne linie, co charakteryzuje malarstwo secesyjne.
Interpretacja
Dzieło Wyspiańskiego rozczula odbiorcę. Ukazana na nim dziewczynka - wciąż będąca w dziecięcym wieku - z wielkim spokojem spogląda w dal, obejmując własne ciało. Zdaje się być pogrążona w świecie marzeń - bezpiecznym, komfortowym. Patrząc na nią, można także odnieść wrażenie, iż odczuwa smutek, żal. Dokładne określenie jej emocji jest jednak niemożliwe.
Jednym z najbardziej wyrazistych elementów obrazu jest kapelusz znajdujący się na głowie dziewczynki. Nie tylko ożywia on tonację kolorystyczną płótna, ale także skupia wzrok w określonym punkcie. Z drugiej strony zdaje się on nie pasować do delikatnej i dziecięcej postaci.
Obraz Stanisława Wyspiańskiego można odczytywać jako swego rodzaju studium dzieciństwa. Przedstawione zostało ono, podobnie jak na innych płótnach artysty, jako czas silnych, a zarazem trudno dostępnych, niemożliwych do odgadnięcia z perspektywy człowieka dorosłego. Z kolei strój dziewczynki - jakby niepasujący do jej wieku - zdaje się podkreślać fakt, iż w każdym człowieku istnieje sfera dziecięcych emocji.