Czy Stanisława Bozowska zasługuje na miano siłaczki?

Stanisława Bozowska to zapewne jedna z najciekawszych postaci wykreowanych przez Stefana Żeromskiego. Jest ona bohaterką noweli „Siłaczka” i to do niej odnosi się jej tytuł. Czy aby na pewno? Czy rzeczywiście Stanisława Bozowska była „siłaczką”?

Żeby ocenić tę postać, trzeba zwrócić uwagę na jej młode lata. Już jako nastoletnia dziewczyna była ona bardzo utalentowana i wszyscy wróżyli jej wspaniałą przyszłość. Planowała zresztą studia zagraniczne, a w owych czasach należało to do niezwykłej rzadkości, zwłaszcza w przypadku kobiet. Stanisława należała do kółka młodych idealistów, rozprawiających o podnoszeniu cywilizacyjnego poziomu polskiego chłopstwa. Byli oni zafascynowani koncepcjami pracy u podstaw i filozofią pozytywizmu.

Stanisława nie zrobiła kariery na zagranicznych uniwersytetach. Zamiast tego trafiła na prowincję, gdzie zamierzała edukować prostych chłopów. Nie oglądała się na nędzę, która stała się również jej udziałem. Nie szczędziła swoich sił, ani zdrowia. W dodatku nie ograniczała się do obowiązków nauczycielki – oprócz nich podjęła się też napisania podręcznika „Fizyka dla ludu”. Książka owa, uważała Stanisława, pomogłaby warstwom niższym pojąc najnowsze osiągniecia nauki i dzięki temu wstąpić w szeregi ludzi kulturalnych. Ostatecznie swoje starania młoda nauczycielka przypłaciła chorobą i śmiercią.

By bardziej docenić jej starania, można przywołać jej kolegę z młodości, doktora Pawła Obareckiego. Również on zafascynowany był pomysłami pracy u podstaw i „niesieniem kaganka oświaty” (jak to ujął poeta Adam Asnyk). I on trafił na prowincję, gdzie podjął próbę wcielenia w życie tych ideałów. Jednak doktor Paweł szybko się zniechęcił i zaczął przedkładać wygodę nad to, co kiedyś uważał za swoją misję.

Czy w tym kontekście można wątpić, że Stanisława była prawdziwą „siłaczką”? Ta drobna, zdolna dziewczyna poświęciła się całkowicie dla idei. Równie zdolny i inteligentny, ale pozbawiony hartu ducha Paweł Obarecki, nie potrafił tego dokonać.