Streszczenie
Akcja opowiadania (noweli) „Siłaczka” Stefana Żeromskiego rozgrywa się na polskiej prowincji, znajdującej się pod panowaniem rosyjskim. Czas akcji to z kolei koniec XIX stulecia. Główny bohaterem jestlekarz, Paweł Obarecki, wykonujący swój zawód w Obrzydłówku (symboliczna nazwa). Poznajemy Obareckiego, gdy wraca z grania w karty z miejscową elitą (na którą składają się między innymi ksiądz i aptekarz). Dzięki wspomnieniom doktora poznajemy też jego dotychczasowe życie.
Dowiadujemy się, że w młodych latach był idealistą, pochłoniętym koncepcjami pracy u podstaw. Marzył o wydźwignięciu poziomu cywilizacyjnego ludu polskiego. Stanowisko lekarza mogło być szczególnie ważne w tym projekcie – prości chłopi nie znali zasad higieny, szerzyły się epidemie i choroby. Po przybyciu do Obrzydłówka Obarecki zauważył, że jest jeszcze gorzej, niż się spodziewał – miejscowy aptekarz nie dość, że nie za bardzo pomagał chłopom, to w dodatku oszukiwał ich finansowo, sprzedając leki po wygórowanych cenach. Młody lekarz wypowiedział wojnę temu procederowi – między innymi zaczął rozdawać potrzebującym leki za darmo. Jednak entuzjazm wypalił się w nim w ciągu kilkunastu miesięcy. Odczuł problemy finansowe i niechęć społeczeństwa. Pogodził się więc z miejscowymi realiami i zaczął grywać w karty z ongiś znienawidzonym aptekarzem.
Przemyślenia bohatera zostają przerwane przez pojawienie się chłopa. Błaga go on o pomoc dla wiejskiej nauczycielki, mieszkającej kilka mil dalej. Jadą więc, chociaż panuje sroga zima. Na miejscu okazuje się, że to dawna znajoma doktora Piotra, w której był za młodu zakochany. Marzyła ona o studiowaniu zagranicą, jednak zamiast tego zaczęła uczyć prostych ludzi – chociaż o tym nasz bohater do tej pory nie widział. Najpierw wysyła on chłopa po leki, a gdy ten nie wraca (jak się dowiadujemy później, zabłądził w śnieżycy), Piotr sam rusza po chininę. Niestety, śmierć jest szybsza – gdy wraca, Stanisława Bozowska (bo tak nazywała się nauczycielka) już nie żyje. Lekarz odnajduje przygotowany przez nią podręcznik „Fizyka dla ludu”.
Powoduje to wszystko wstrząs moralny u Piotra. Próbuje on zerwać z dotychczasowym, wygodnym życiem. Nie grywa w karty, czyta ambitne książki. Do czasu – prowincjonalne życie wkrótce znowu go wciąga i wszystko jest tak samo, jak przed ujrzeniem martwej Stanisławy.
Plan wydarzeń
1. Powrót Piotra z grania w karty.
2. Wspominanie idealistycznej przeszłości.
3. Przybycie chłopa z prośbą o pomoc.
4. Udanie się do chorej nauczycielki.
5. Rozpoznanie w nauczycielce miłości sprzed lat.
6. Piotr wysyła chłopa po leki.
7. Piotr sam wyrusza po leki, gdy chłop nie wraca.
8. Znalezienie martwej Stanisławy.
9. Szok moralny i próba zmiany życia.
10. Powrót do dawnych przyzwyczajeń.