Konrad Wallenrod jako bohater romantyczny

Romantyzm był okresem, w którym narodził się nowy bohater literacki – tzw. bohater romantyczny. Cechy takiej postaci ściśle sprzężone były z najważniejszymi wytycznymi epoki. Zatem odznaczała się ona tajemniczością, a jej biografii pojawiały się białe plamy, niejasne epizody. W dodatku przyświecała jej wielka idea wiążąca się z koniecznością wystąpienia przeciw ogólnie przyjętym normom moralnym, jakie, w konfrontacji z dążeniami protagonisty, okazywały się niewiele znaczącymi, wręcz martwymi regułami. Stan ten często wiązał się z odrzuceniem i niezrozumieniem, których bohater romantyczny doświadczał ze strony społeczeństwa. W jego biografii nierzadko można było dostrzec także przemianę, nieszczęśliwą miłość, rozdarcie między wartościami oraz samobójczą śmierć (stającą się zazwyczaj źródłem legendy tejże postaci).

Tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza – Konrad Wallenrod – wyraźnie wpisuje się w ten model, będąc zarazem jednym z najbardziej tajemniczych i zastanawiających postaci w polskiej literaturze.

Już pierwsze lata życia przyszłego mistrza zakonu stanowią zagadkę nie tylko dla czytelnika, ale także dla niego samego. Wychowawszy się wśród nieprzyjaciół swego narodu, poznał on ojczyznę głównie dzięki opowieściom i pieśniom starego Halbana. To one okazały się zarówno jego błogosławieństwem, jak i przekleństwem, ponieważ napełniły serce Waltera Alfa miłością do Litwy, wlewając w nie zarazem potężną nienawiść skierowaną w stronę Krzyżaków. W ten sposób w świadomości bohatera narodziło się pragnienie wielkich czynów, o których często mówił wajdelota.

Ideą przyświecającą Walterowi Alfowi jest więc przyczynienie się sprawie ojczyzny, jej ochrona przed zakusami brutalnych i potężniejszych Krzyżaków. W obliczu ich siły tytułowy bohater musi, zgodnie ze słowami Halbana, posłużyć się podstępem, czyli bronią niewolników. Tym sposobem, komplikując działania militarne rycerzy z czarnymi krzyżami i doprowadzając do ich ostatecznej klęski, Konrad Wallenrod postępuje sprzecznie z normami moralnymi i staje się zdrajcą. Z kolei słowa jednego z braci uczestniczących w sądzie kapturowym dowodzą, iż uczynił to już wcześniej, podszywając się za prawdziwego rycerza, którego najprawdopodobniej zabił.

Losy Konrada Wallenroda skrywają wiele tajemnic i niejasnych punktów. Zdecydowawszy się na realizację jedynego planu, jaki mógł dać Litwinom szanse w nierównej walce, bohater zmuszony był ostatecznie wyrzec się swej tożsamości i stać się jednym ze znienawidzonych przeciwników. Przez to cierpiał nie tylko w wyniku rozdarcia i nieustannego wyobcowania, ale także z powodu utraconej miłości, gdyż opuścił ukochaną Aldonę.

Życie Waltera Alfa zakończyło się samobójstwem, które bohater popełnił, wypijając zatrute wino. Nie był to jednak ostateczny koniec jego historii. Ta, dzięki pieśniom Halbana, przetrwała i mogła być przekazywana kolejnym pokoleniom, budząc w nich ducha patriotyzmu, odwagę i gotowość ponoszenia największych poświęceń w imię najważniejszych idei.

Konrad Wallenrod jest więc typowym bohaterem romantycznym. Całe swe życie podporządkowuje wielkiej idei, nie wahając się działać niezgodnie z ogólnie przyjętymi normami, by osiągnąć upragniony cel. Stał się przez to bohaterem niejednoznacznym moralnie, trudnym do oceny i budzącym wątpliwości. Tym samym wyłamał się z jednolitego obrazu społeczeństwa, stając jakoby ponad nim.