Konrad Wallenrod – zdrajca, bohater szaleniec czy polityk

Konrad Wallenrod – tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza – jest jednym z najbardziej charakterystycznych i tajemniczych bohaterów w historii polskiej literatury. Jego postępowanie nacechowane jest zarówno zręczną grą polityczną, bohaterstwem, jak i zdradą, przez co nierzadko budzi on skrajne opinie.

Już na samym początku rozważań na temat Waltera Alfa warto zaznaczyć, jednoznaczna ocena tej postaci jest niemożliwa. Pozbawiony szczęśliwego dzieciństwa i przemocą wyrwany z sielskiego krajobrazu Litwy stał się człowiekiem wyobcowanym, wykorzenionym. Dlatego nie może dziwić fakt, iż za wszelką cenę poszukiwał tożsamości, pragnąc wypełnić swe życie wartościami.

Dzięki staraniom Halbana tytułowy bohater pokochał ojczyznę i, nie zważając na koszty i ryzyko, pragnął dostać się na drugą stronę Niemna. Jednak starzec wciąż powtarzał mu, że o wiele lepiej będzie, jeśli dokładniej przyjrzy się życiu Krzyżaków i wykorzysta te informacje w przyszłej walce z odwiecznym wrogiem Litwinów, kiedy pojawi się taka okazja. Następnie, w czasie jednej z bitew, obu mężczyznom udało się przedostać do ojczyzny, gdzie zostali z szacunkiem przyjęci przez Kiejstuta.

W czasie pobytu na ziemiach litewskich Walter Alf przeżył zarówno wielkie szczęście (poznając Aldonę), jak i doświadczył wielu cierpień związanych z atakami Krzyżaków i krzywdami wyrządzonymi jego rodakom. Po bitwie na błoniach Rudawy, w której zginęły dziesiątki tysięcy młodych Litwinów, ostatecznie postanowił porzucić dotychczasowe życie, opuścić żonę i powrócić do Malborka, by zadać nieprzyjacielowi druzgocący cios.

Właśnie w tym okresie ujawniły się różnorodne aspekty postępowania tytułowego bohatera. Mając na uwadze dobro ukochanej ojczyzny, zdecydował się zdradzić dotychczasowych towarzyszy, podstępnie (najpewniej poprzez zabójstwo) przybrawszy tożsamość Konrada Wallenroda, a następnie, stanąwszy już na czele zakonu, skutecznie sabotował jego działania, doprowadzając do ostatecznej klęski w wojnie. Niehonorowość tego postępowania jest oczywista. Fakt ten dostrzega sam Walter Alf, lecz ma świadomość, iż była to jedyna droga.

Halban, oceniając postawę towarzysza, dostrzega przede wszystkim jego bohaterstwo i wielką odwagę. Ryzykując śmiercią, być może poprzedzoną ciężkimi torturami, zdecydował się on pokonać nieprzyjaciela od wewnątrz, ratując w ten sposób Litwę. Dla Halbana, w myśl słów: Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstępy, było to postępowanie właściwe, ponieważ podjęte nie dla własnej korzyści, lecz dla dobra ojczyzny i jej mieszkańców.

Uważam, że Konrad Wallenrod, a raczej Walter Alf, godny jest nazwania bohaterem. W imię Litwy poświęcił wszystko – miłość, wysoką pozycję na dworze Kiejstuta oraz honor. Wiedział jednak, że Krzyżacy, pragnąc nawrócić jego ojczyznę za pomocą miecza, mogą doprowadzić do zupełnego zniszczenia tego, co kochał. Dzięki zręcznej i przemyślanej intrydze osiągnął upragniony cel, osłabiając wroga na tyle, by przez dłuższy czas nie zagrażał Litwie.