Bodaj od początku dziejów ludzkości cmentarze należą do miejsc wzbudzających największe emocje. Nawet w okresie prehistorycznym przygotowywano w odpowiedni sposób miejsce wiecznego spoczynku tych, którzy odeszli – wkładano do grobu magiczne przedmioty, a także ulubione rzeczy zmarłego. Cmentarz to w większości kultur przestrzeń magiczna, niezwykła. Symbolizuje przodków, ale również majestat śmierci jako takiej. Budzi grozę, ale i fascynację. Twórcy wielokrotnie przywoływali motyw grobu, wykorzystując go do różnych celów artystycznych.
Caspar David Friedrich, niemiecki malarz żyjący w XVIII i XIX stuleciu, niejeden raz uwieczniał na swych płótnach cmentarne krajobrazy. Spójrzmy chociażby na „Trumnę przy otwartym grobie” (1836) lub „Cmentarz w śniegu” (1826). Na obrazach widzimy wiejskie cmentarze (chociaż na pierwszym część grobów pozostaje mało widoczna) w różnych porach roku. Na obu dominującym elementem kompozycji jest świeżo wykopany grób. Element ten wprowadza niepokój, wręcz grozę. Spokojny, prowincjonalny cmentarz kojarzyć może się z ciszą i ukojeniem – u Friedricha jest jednak nieco inaczej. Malarz wprowadza w swoje dzieła elementy pogrzebowego rytuału, by niejako ukazać aktualność śmierci. Możemy ze spokojem rozmyślać o tych, którzy zmarli sto, dwieście lat temu – ale czy będziemy równie beznamiętnie podchodzić do śmierci, która miała miejsce dzień, dwa dni temu?
Friedrich ukazuje nam potęgę kostuchy, przed którą nie ma ucieczki – nie robi tego jednak w sposób bezpośredni, agresywny. Jego płótna wprowadzają nas raczej w nastrój melancholii – uczucia tak umiłowanego przez romantyków.
Motyw grobu nie był jednak przez artystów wykorzystywany tylko po to, by wywołać u odbiorcy czysto estetyczne wzruszenie. Mogiła symbolizować może zadanie, jakie stoi przed człowiekiem. W końcu w grobach spoczywają nasi przodkowie, których dzieło wymaga niejednokrotnie dokończenia. W „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej pojawia się wątek mogiły powstańców styczniowych – jest to widoczny znak tragicznej sytuacji, w jakiej znajduje się Polska. Można sobie wmawiać, że nie da się pokonać carskiego reżimu, że trzeba pogodzić się z sytuacją – jednak stanięcie nad tym na wpół zapomnianym grobem każe sobie ponownie zadać pytanie o własną postawę wobec zniewolonego narodu.
Również polityczne znaczenie ma mogiła, pojawiająca się w „Anhellim” Juliusza Słowackiego. W poemacie wieszcza pojawia się wizja Polaków, którzy zmartwychwstali, lecz nie mogą odwalić mogiły!. Klęska Powstania Listopadowego ukazana zostaje jako obudzenie się w grobie, powstańcy zaś – niemal jako żywe trupy. Trudno o bardziej przerażającą metaforę klęski narodowego zrywu.
Motyw grobu służył artystom w różny sposób. Mógł być wykorzystywany dla kreowania nastroju tajemnicy i grozy – jak u Friedricha. Ale owa groza, związana nierozłącznie ze śmiercią i cmentarzem, mogła też nieść w sobie przesłanie polityczne, jak u Orzeszkowej lub Słowackiego.
Tytuł „Jądro ciemności” ma znaczenie symboliczne. Po pierwsze odnosi się do Afryki jako kontynentu czarnych ludzi – w sensie dosłownym – ale również...
Aldous Huxley w „Nowym wspaniałym świecie” stworzył niezwykle sugestywny obraz społeczeństwa w odległej przyszłości. Jego dzieło powstało w 1932 roku i...
Okres baroku przez długi czas cieszył się złą sławą wśród odbiorców sztuki i literatury. Uważano że dzieła pochodzące z tej epoki są wręcz synonimem...
Mały Nemeczek czuł się coraz gorzej. Jego przeziębienie zmieniło się w poważną chorobę która każdego dnia postępowała. Pomóc mu mogło tylko jedno bardzo...
W „Księdze rodzaju” Bóg zalecił ludziom by czynili sobie ziemią poddaną. Dzisiaj możemy się zastanowić czy człowiek podołał odpowiednio temu zadaniu....
Konflikt pokoleń jest czymś co w mniej lub bardziej wyraźnej formie ma miejsce od stuleci. Stary król powoli szykuje się na śmierć a dworacy skupiają się wokół...
Definicja i wyznaczniki gatunku Powieść historyczna to gatunek który ukształtował się w wieku XIX choć już wcześniej twórcy odwoływali się w swej twórczości...
Satyra Ignacego Krasickiego „Żona modna” przynosi błyskotliwą krytykę osób bezmyślnie podążających za zagranicznymi zwyczajami cieszącymi się w danym...
Motyw przyrody to jeden z najbardziej zróżnicowanych a zarazem pełniących odmienne funkcje motywów które wykorzystywane były przez różne epoki....