Motyw młodości w literaturze i sztuce

 Młodość to okres życia, który cieszy się w dzisiaj największą estymą. Wszyscy chcą być młodzi lub przynajmniej za młodych uchodzić. Nie wypada zachowywać się lub ubierać jak „zgred”. Nawet szanowani, starsi ludzie próbują naśladować młode pokolenia! Nie zawsze tak jednak bywało. Zagłębienie się w świat literatury i malarstwa pozwala stwierdzić, że np. w okresie starożytności bardziej ceniono dojrzałość, niż młodość. Rzymscy artyści uwieczniali w rzeźbach surowe oblicza wiekowych senatorów. Również dzisiaj w niektórych kręgach kulturowych (np. w Azji) młodość uchodzi za synonim niedojrzałości, a wręcz głupoty. Jak widzieli więc młodość najwybitniejsi twórcy poprzednich epok?

Młodość jest potężną siłą dla Adama Mickiewicza („Oda do młodości”) – potrafi ona wręcz dodać skrzydeł. Starość utożsamiona zostaje w wierszu z gnuśnością, martwym […] światem, wodami trupimi. Młodość to zaś potęga, która może zmienić świat – jej zapał tworzy cudy. Na utwór Mickiewicza należy spojrzeć w kontekście jego epoki. Starość kojarzyła się wówczas z zastanym porządkiem, a był to porządek Świętego Przymierza, zniewalający Polaków. Dojrzali ludzie to uczestnicy balów u senatora Nowosilcowa (III część „Dziadów”) – nadzieja na bunt leży w młodym pokoleniu (w „Dziadach” ucieleśnia je postać Piotra Wysockiego). Tylko młodzi mogą przynieść wolność swojemu narodowi i całej Europie, dręczonej przez absolutystyczne mocarstwa.

Nieco inne podejście do motywu młodości znaleźć można w powieści Stefana Żeromskiego „Syzyfowe Prace”. Pisarz nie podchodzi do niej w sposób apologetyczny, charakterystyczny dla Mickiewicza. Pragnie natomiast opisać młodość i dojrzewanie, w całej ich złożoności. Więc młodzieńcy Żeromskiego są ciekawi świata, dociekliwi i idealistyczni. Jednak można ich również uznać za bardzo podatnych na wpływy – nie zawsze wpływy pozytywne. W końcu Marcin Borowicz przechodzi krótki, ale intensywny okres zafascynowania możliwościami, jakie daje rusyfikacja. Żeromski podkreśla w ten sposób, że młoda, niewykształcona dusza może łatwo zagubić się w świecie, jeśli nie znajdzie odpowiednich przewodników (dla Borowicza takim przewodnikiem staje się w końcu Bernard Zygier). Idealizm, jeśli źle ukierunkowany, może się okazać destruktywny.

Wreszcie jeszcze inną wizję młodości przestawia Alfons Mucha w swojej grafice pod tymże tytułem („Młodość”). Widzimy na niej dwie kobiety – młodą i nieco starszą. Starsza ukazuje młodej kwiat, a wokoło nich widać świat, cudowny i kuszący. Młodość Mucha to okres fascynacji owym cudownym światem, intensywnego przeżywanie jego piękna. Młodość nie dostrzega cieni i zła – jest idealistyczna, ale i nieco infantylna.

Artyści w różny sposób przedstawiali młodość. Dla jednych to potężna siła (Mickiewicz), dla innych okres formowania się człowieka (Żeromski). Wreszcie można ją uznać za okres magiczny, ale i nieco pusty (Mucha). Wszyscy twórcy są wszakże zgodni, że z młodością wiążą się wielkie pokłady idealizmu i energii.