Unikalne i sprawdzone teksty

Obrzędy i obyczaje polskie w literaturze różnych epok | wypracowanie

Często nie doceniamy wagi obyczajów i obrzędów. Przykładamy duże znaczenia do głośnych wydarzeń politycznych, zapamiętujemy okresy, w jakich toczono wojny, daty koronacji królów. A przecież tym, co reguluje nasze życie są codzienne zwyczaje – jesteśmy z nimi tak blisko, że zdarza się, iż nawet ich nie zauważamy. Dopiero z perspektywy czasu widać, w jakim stopniu obyczaje i obrzędy regulują nasze ziemskie bytowanie. Dzięki literaturze możemy poznać, wedle jakich zasad nasi przodkowie układali swoje życia.

W każdej kulturze obyczajem szczególnego znaczenia jest świętowanie. Święto to czas odpoczynku, ale i punkt, według którego reguluje się rytm roku. Kiedy nie przywiązuje się do niego należytej wagi, zburzona zostaje harmonia. Dzisiaj przykładamy do tego mniejszą wagę, ale w dawnych epokach, regulowanych przez rytm pór roku, zachowanie poczucia ładu panującego w przyrodzie i społeczeństwie, było niezwykle istotne. Stąd żale Panny I z „Pieśni Świętojańskiej o sobótce” Jana Kochanowskiego. Twierdzi ona, że ludzie pochłonięci pracą zaniedbują święta i dawne obyczaje, przez co cieszą się mniejszą łaską Boga.

W sarmacką mentalność próbował wczuć się Jacek Kaczmarski, pisząc „Dobre rady pana ojca”. Tytułowy ojciec wyjaśnia potomkowi „słuchaj młody ojca grzecznie/ a żyć będziesz pożytecznie”. Podkreślona w ten sposób zostaje stałość, do jakiej dążyli ludzie dawnych wieków. Wszystko powinno być tak, jak w czasach „ojców” i „dziadów”. Odejście od tych „nauk” prowadzić może tylko do nieszczęścia. W wierszu Kaczmarski wymienia cały szereg szlacheckich zwyczajów, mniej lub bardziej chwalebnych z naszej perspektywy – bywanie na mszy (płać na msze za swą duszę), zwady z innymi szlachcicami (uczyń zajazd na sąsiada), czy udział w wyborze króla (na elekcjach dawaj kreskę). Oczywiście Kaczmarski pisze z punktu widzenia człowieka XX wieku, ale już w XVIII stuleciu wykpiwano ową sarmacką mentalność – warto wymienić tutaj „Powrót posła” Juliana Ursyna Niemcewicza, gdzie Starosta Gadulski ucieleśnia wszystkie wady Polaków. Niemcewicz wykpiwa przede wszystkim to, że Gadulski nie potrafi wyjść poza nawyki prowincjonalnego szlachetki – rady ojców należy szanować, ale trzeba poprawiać to, co w ich zachowaniu było złe, nie zaś powtarzać je niewolniczo.

Zwyczaje z okresu Polski szlacheckiej ukazał też Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu”. Można wręcz uznać, że poemat naszego wieszcza jest swego rodzaju kompendium obrzędów i obyczajów staropolskich. Na jego kartach znajdziemy chociażby rozbudowany opis rytuału picia kawy (Takiej kawy jak w Polszcze nie ma w żadnym kraju).

Literatura oferuje nam opis wielu polskich obyczajów. Dostrzec możemy, iż zwyczaje regulowały zarówno najważniejsze sfery życia, jak narodzenie i śmierć (np. rytuały pogrzebowe, tzw. „pompa funebris”), życie polityczne (elekcje), jak i codzienne, małe sprawy (picie kawy). Warto się zastanowić, jakie obyczaje przodków przetrwały do dziś, a jakie odeszły w niepamięć.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Lekarz – zawód czy posłannictwo?...

Zawód lekarza to jedna z najbardziej interesujących profesji. Nieustannie styka się on ze śmiercią ratuje ludzi przed chorobami i przynosi im ulgę w cierpieniu –...

Niezapomniana przygoda - opowiadanie...

Nigdy nie sądziłam że niezapomniana przygoda przytrafi mi się podczas drogi do szkoły. Od zawsze przecież chodziłam tą samą ścieżką przez las. Jednak do ostatniej...

Czy bohaterów „Dywizjonu 303”...

Arkady Fiedler w swojej książce „Dywizjon 303” nazywa polskich pilotów biorących udział w bitwie o Anglię współczesnymi rycerzami. Porównanie...

Czy kultura polska jest kulturą...

Odpowiedź na pytanie czy kultura polska jest kulturą o cechach mieszczańskich nie jest odpowiedzią łatwą. Można bowiem w polskiej kulturze dostrzec elementy twórczości...

Sens przypowieści biblijnych

Zazwyczaj gdy mowa o Biblii mamy na myśli jedną książkę. Gdy chodzi o formę fizyczną będziemy mieli rację – Pismo Święte to najczęściej jeden obszerny tom....

„Jądro ciemności” - znaczenie...

Tytuł „Jądro ciemności” ma znaczenie symboliczne. Po pierwsze odnosi się do Afryki jako kontynentu czarnych ludzi – w sensie dosłownym – ale również...

Biedota w „Lalce” – opracowanie...

„Lalka” Bolesława Prusa jest dziełem w którym ukazana została szczegółowa panorama polskiego społeczeństwa. Co charakterystyczne dla powieści...

Motyw vanitas w literaturze i sztuce...

Słowo „vanitas” to po łacinie „marność”. Przez wieki najpopularniejszym językiem w jakim czytano Pismo Święte była bowiem łacina – i właśnie...

O czym mówią moje książki nocą...

„Książka nie jest tak fajna jak film!” – powiedział ostatnio mój kolega. „W filmie widzisz co robią bohaterowie słyszysz jak rozmawiają....