Porównanie postaw Kordiana i Męża (z „Nie-boskiej komedii”)

Spośród postaci, jakie zapełniają karty dzieł polskich romantyków, niewątpliwie do najciekawszych należą Kordian i Mąż. Pierwszy jest tytułowym bohaterem dramatu Juliusza Słowackiego, drugi z kolei stanowi centralną figurę „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego. Są oni fascynujący, bowiem niejednoznaczni. To bohaterowie rozdarci wewnętrznie, zagubieni, a jednocześnie zdolni do wielkich czynów. Warto postawić ich obok siebie i przyjrzeć się ich charakterystykom, porównać ich poglądy i czyny.

Tym, co niewątpliwie łączy te dwie postacie, jest ambicja. Zarówno Kordian, jak i Mąż marzą o wielkich czynach, o wyjściu ponad przeciętność. Kordiana poznajemy jako młodzieńca, który śni o sukcesach w miłości i w walce narodowowyzwoleńczej. Ma jednak poczucie mierności otaczającej go rzeczywistości. Z tego powodu podupada na zdrowiu psychicznym i próbuje popełnić samobójstwo. Widzimy więc, że niespełnione marzenia wiodą go do destrukcji. Z Mężem jest podobnie – to obiecujący młody poeta, arystokrata. Jednak okazuje się niegodny własnej twórczości – zdradza żonę (co doprowadza ją do choroby psychicznej) i okazuje się niczym więcej, jak miernym bawidamkiem.

Jednak zarówno Kordian, jak i Mąż otrzymują od życia drugą szansę na wielkość. Kordian bierze udział w spisku koronacyjnym i może doprowadzić do wskrzeszenia Polski. Buńczucznie deklaruje poświęcenia wszelkich zasad dla dobra ojczyzny. W chwili próby Kordiana waha się jednak przed rozlaniem niewinnej krwi – car i jego rodzina uchodzą z życiem.

Mąż z kolei staje na czele Okopów Trójcy Świętej – ostatniej ostoi ładu i porządku w świecie rozszalałej rewolucji. Tym razem wywiązuje się on ze swoich zobowiązań i do samego końca (popełnia samobójstwo, by nie wpaść w ręce rewolucjonistów) broni starego porządku.

Kordian i Mąż to postacie skomplikowane, łączące wyjątkowość i mierność. W młodości Mąż swoją niewiernością doprowadza do tragedii, ale jako człowiek dojrzały potrafi wypełnić zadanie, jakie złożono na jego barki. W ten sposób niejako odkupuje swe dawne przewiny. Kordian w tym kontekście wygląda pozornie żałośnie. Domaga się okazji do wielkich czynów, ale kiedy taka nadchodzi, wzbrania się przed doprowadzeniem sprawy do końca. Czy jednak w jego człowieczeństwie nie kryje się jakąś wielkość? Ma on szansę zostać bohaterem narodowym i spełnić marzenia – jednak z powodów moralnych nie decyduje się na to. Być może Kordian w ten właśnie sposób osiągnął wielkość.

Mąż i Kordian to fascynujące postacie właśnie dlatego, że interpretacja ich czynów zachęca do rozmyślań i dyskusji.