Portret ojca w literaturze. Przedstaw i porównaj wybrane przykłady

Ojciec to figura istotna w życiu każdego człowieka. I dzisiaj większość ludzi przytaknie takiemu sformułowaniu, a co dopiero w poprzednich wiekach – trzeba przecież pamiętać, iż ongiś ojciec miał władzę nad całą rodziną i to on decydował o losach familii. Zły rodziciel mógł unieszczęśliwić nawet dorosłe dzieci, dobry – zapewnić im świetlaną przyszłość. Literatura oferuje wiele interesujących portretów ojców.

Tytułowy „Ojciec Goriot” z powieści Honoriusza Balzaca to człowiek całkowicie oddany swoim córkom. Dorobił się on sporego majątku, a gdy owdowiał, wszystkie swoje uczucia przelał na dwie córki. Każdy pieniądz przeznacza on na nie – ostatecznie musi zamieszkać w marnym pensjonacie i zmagać się z biedą. Gdy kona, córki nie odwiedzają go. Joachim Goriot to postać dwuznaczna – jego miłość jest z pewnością wielka, ale przybiera ona cechy patologiczne. Idealizując córki, nie potrafi on wychować ich na dobrych ludzi. Są one zimne i niewdzięczne, czego sam doświadcza przed śmiercią.

Z pewnością Goriot wypada jednak pozytywnie, zestawiony z Fiodorem Karamazowem z „Braci Karamazow” Fiodora Dostojewskiego. Stary Karamazow uchodzić może wręcz za synonim degenerata. To pijak i rozpustnik, zainteresowany tylko sobą. Jest on człowiek niezwykle skąpym, pieniądze wydaje wyłączne na swoje przyjemności – synowie go nie interesują. Potrafi wystąpić przeciw nim – rywalizuje on ze swoim potomkiem o ukochaną przez niego kobietę. Trudno znaleźć we Fiodorze jakieś dobre cechy – a już na pewno cechy dobrego ojca.

Wreszcie interesującym przykładem ojca jest Jacek Soplica z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Soplica początkowo nie zajmował się swoim synem Tadeuszem. Później jednak bierze on w ręce jego losy – chociaż nieobecny, to decyduje o Tadeuszu przy pomocy listów, wysyłanych do brata. Planuje on małżeństwo syna z Zosią. Trudno powiedzieć, na ile Jacek chce odpokutować swoje wcześniejsze zaniedbania, a na ile realizuje przy pomocy Tadeusza interesy rodu. Jako ksiądz Robak Jacek Soplica dostępuje odkupienia jako patriota. Ale czy jako ojciec? To już bardziej skomplikowana kwestia.

W literaturze ukazywano ojca w różny sposób. Ojciec może być obojętny wobec swoich dzieci (Fiodor Karamazow) lub wykorzystywać je do swoich celów w cokolwiek cyniczny sposób (Jacek Soplica). Ale mamy również przykłady ojców aż do przesady kochających swoje potomstwo (Goriot). Wszyscy ci bohaterowie sugerują jedno – ojcostwo na naprawdę trudne wyzwanie.