Scharakteryzuj filozoficzne i teologiczne poglądy średniowiecza i określ, jaki wpływ wywarły na kształt ówczesnej literaturyŚredniowiecze często bywa określane, jako epoka zacofania i okrucieństwa. Nazywa się ją wręcz mrocznymi wiekami. Na pierwszy rzut oka dziedzictwo owego okresu może nie wyglądać zbyt zachęcająco, zwłaszcza zestawione z klasyczną sztuką starożytności i wspaniałymi osiągnieciami renesansu. To jednak tylko pozory – historycy podkreślają na przykład, że wiele współczesnych instytucji, takich jak uniwersytety, ma swoje źródło w średniowieczu. Badacze myśli politycznej zauważają, że w tym okresie tkwią też korzenie współczesnego liberalizmu. Zapewne zdziwi to wielu ludzi – w epoce królów, rycerzy i gnębionych chłopów miał brać początek liberalizm? Otóż tak! Europejska wizja wolności politycznej zaczęła się kształtować dzięki sporom papieży i cesarzy o władzę. Średniowiecze to także wspaniałe osiągnięcia filozoficzne i literackie. Jednak by dobrze je zrozumieć, trzeba też spróbować pojąć epokę, w jakiej powstały.
Z dzisiejszej perspektywy wydawać się to może dość oryginalne, ale średniowiecze było okresem, w którym dążono do jedności i harmonii wszystkich sfer życia. Nie chodziło jednak o ujednolicenie znane z XX-wiecznych systemów totalitarnych, gdzie wszystko próbowano podporządkować wychwalaniu wodza lub partii. Jedność w średniowieczu oznaczała próbę ujęcia w każdym dziele rzeczy zarówno wielkich, jak i małych. Uznawano, że nawet w codziennych czynnościach odnaleźć można symboliczne znaczenie. Sacrum i profanum przenikało się na każdym kroku. Przykładowo, ludzie często jadali i sypiali w kościołach (profanum – przynajmniej z naszej perspektywy), a jednocześnie architektura kościołów była bardzo przemyślana – w proporcjach, liczbie ołtarzy etc. zawierano prawdy teologiczne.
Słynny francuski historyk-mediewista (badacz średniowiecza) Georges Duby, stwierdził, że najwspanialszą katedrą jest… „Boska Komedia” Dantego Alighieri. Podążmy więc tym tropem i na przykładzie owego poematu rozważmy wpływy filozofii na literaturę. Już w liczbie pieśni widać wpływ teologii. „Boska Komedia” to trzy księgi. Każda dzieli się na 33 pieśni (plus 1 pieśń wprowadzająca – w sumie 100 pieśni). Każda z opisywanych krain (Piekło, Czyścieć, Niebo) ma liczbę kręgów będącą wielokrotnością trójki (np. słynne dziewięć kręgów piekielnych). Ta symbolika wynika oczywiście z jednego z najważniejszych dogmatów chrześcijaństwa – o Trójcy Świętej. Kształt Boga znajduje odbicie w „niższych” warstwach świata, do tego stopnia, że nawet szatan stanowi tylko groteskowe naśladownictwo Stwórcy. Lucyfer (Dis) ma bowiem trzy paszcze, w których cierpią najwięksi zbrodniarze ludzkości (Judasz i zdradliwi zabójcy Juliusza Cezara).
W poemacie Dantego pojawia się mnóstwo postaci z historii, mitologii i literatury. Jednak „boski poeta” (jak go nazywano) nie przywołuje tych person dla kolorytu. Zostają one osadzone w większej całości – tą całością jest opowieść o porządku świata. W jego centrum zaś znajduje się Bóg (teocentryzm). Dante opowiada więc o tym, że religia jest punktem odniesienia w ocenie każdej rzeczy – w tym przede wszystkim widać wpływ średniowiecznej filozofii na jego twórczość. Z tą myślą bowiem zgodziliby się najwięksi ówcześni mędrcy i papieże.
Średniowiecze stworzyło pasjonująca kulturę i literaturę. Co interesujące, wielki wpływ na nie wywarła ówczesna myśl filozoficzna i teologiczna – czego najlepszym przykładem jest właśnie „Boska Komedia” Dantego. Warto wracać do tego poematu i próbować zrozumieć ludzi owej epoki.