Witold Pruszkowski należał do grona najwybitniejszych malarzy schyłkowego okresu polskiego romantyzmu. W swojej twórczości łączył charakterystyczną dla tej epoki wyobraźnię z pierwiastkami realistycznym oraz symbolicznym. Często podejmował on tematykę wiejską, przedstawiając sceny rodzajowe. Jednym z takich dzieł jest datowana na 1880 „Sielanka”.
Opis
W centralnym punkcie obrazu widnieje dwoje dzieci - chłopiec i dziewczynka. Odziany w przepasaną sukmanę i skórzane buty chłopiec siedzi na miedzy (niewielkim wzgórku), a wyciągniętych przed siebie rękach trzyma, z wielką delikatnością, przyłożoną do ust fujarkę. Sprawia wrażenie bardzo zaangażowanego w ten swoisty koncert, gdyż jego czarne oczy wpatrują się w dal. Obok niego, nieco poniżej miedzy, przycupnęła dziewczynka. Jest ona przedstawiona w pozycji półleżącej, opiera ciężar ciała na prawej stronie, a jej bose stopy leżą na rozłożonej tkaninie. Postać odziana jest w tradycyjny strój, dominują tu odcienie czerwieni. Twarz towarzyszki grajka spoczywa wsparta na ręce, a jej wzrok zdaje się śledzić każdy ruch muzyka. Przed dziećmi stoi dzban, co może oznaczać, że wyruszyły po wodę lub doglądają pasących się zwierząt.
Artysta ze szczególną starannością oddał bogactwo krajobrazu, w którym rozgrywa się przedstawiona scena. Jest to wierzbowy zagajnik, wyścielony bujną, wyraźnie zieloną trawą. Nad podłożem górują drzewa, które emanują barwami przechodzącymi od jaskrawych odcieni żółci, przez zieleń, do łagodnego brązu. W prześwitach widnieją białe chmury oraz skrawki błękitnego nieba.
Interpretacja
Tytuł obrazu nawiązuje do gatunku literackiego - sielanki - który przedstawia piękno życia na łonie natury. Retoryka tego obrazu jest podobna. Brakuje tutaj ostrych, kanciastych elementów, a wszystko zdaje się skrywać iście poetycka mgiełka. Sceneria budzi podziw, sprawia, że na ten wiejski krajobraz można spojrzeć z utęsknieniem, przenosząc się w sferę marzeń.
Idylliczna wizja roztoczona przez Pruszkowskiego kontrastuje z procesami zachodzącymi w świecie XIX stulecia. Kompozycja dzieła jest statyczna, łagodna i harmonijna. Ukazana przestrzeń stanowi wartość samą w sobie, co podkreślają sylwetki dzieci - nie tyle bawiących się i cieszących przebywaniem na łonie natury, lecz raczej doceniających piękno chwili, kontemplujących ten ulotny moment szczęścia. Dzieci oznaczają także niewinność, czystość, a stojący przed nimi dzban zdaje się sugerować obfitość. Jest więc to ziemia nie tylko czysta, ale także płodna, wydająca wspaniałe owoce.
Dzieło Pruszkowskiego urzeka swą poetyckością, a zarazem kusi tajemnicą. Co znajduje się za wierzbami i jak wygląda świat roztaczający się za tą naturalną kurtyną? Ta zamknięta kompozycja, przyozdobiona fragmentami nieba (obłoki także zdają się być zasłoną), podkreśla wartość przestrzeni, jaką można uznać za uświęconą, jedyną w swoim rodzaju, szczególnie cenną.