Unikalne i sprawdzone teksty

Wizerunek Żyda w literaturze XIX i XX wieku. Odwołaj się do wybranych utworów | wypracowanie

Historia Żydów naznaczona jest wielką dwuznacznością. Z jednej strony naród ów wydał niezliczone zastępy wybitnych artystów, naukowców, a także polityków, wzbogacających kulturę krajów w których żyli. Z drugiej wszakże strony, dzieje tego ludu to stała niepewność, zmaganie się z niechęcią sąsiadów i okrutnymi stereotypami – a wreszcie, w XX wieku, staniecie twarzą w twarz z możliwością fizycznej eksterminacji. Z tego powodu literatura poświęcona Żydom, zarówno ta pisana przez nich samych, jak i przez osoby innego wyznania i pochodzenia, podkreśla ów dwojaki wymiar biblijnego „narodu wybranego” – wyjątkowość i tragiczność.

W literaturze chrześcijańskiej wcześniejszych epok Żydzi przedstawiani byli zazwyczaj w sposób karykaturalny – jako osoby, które nie przyjęły, a wręcz zamordowały Chrystusa. Przypisywano im chciwość i wszelakie mroczne intencje, łącznie z rytualnymi mordami. Ów okrutny obraz Żydów, który nieraz prowadził do pogromów i przemocy wymierzonej w ten naród, zaczął zmieniać się w XIX wieku. Romantycy dostrzegli, że ów stojący niejako na uboczu lud, starożytny, a nie posiadający państwa, odpowiada wielu modnym w owym czasie wyobrażeniom. Bo jakże to – fascynujemy się obcością, egzotyką i niezwykłością, a tuż pod naszymi nosami żyją tacy właśnie ludzie. Nie trzeba więc jechać do orientalnych krajów, by ich spotkać.

Ów pozytywny obraz Żyda pojawia się choćby w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Jankiel jest uosobieniem mądrości – mądrości ludu, który przez tysiąclecia przypatrywał się szaleństwom świata i zrozumiał więcej niż inne. Zarazem stanowi on też przykład gorącego patrioty. Jankiel łączy więc żydowską tradycję i żydowską nowoczesność – tą ostatnią ma być włączenie się Żydów w życie narodowe Polaków, zburzenie murów dzielących dwa ludu, egzystujące na tej samej ziemi. Niestety, i w części romantycznej literatury przetrwał wciąż trwał ów wcześniejszy, negatywny stereotyp Żyda – w „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego Żydzi uosabiają rewolucję i siły destrukcyjne.

Dwudziestowieczna literatura poświęcona „narodowi wybranemu” jest mniej optymistyczna. Autorzy rzadziej zastanawiają się nad tym, czy Żydzi są w stanie „wejść” w społeczeństwo – to już coś oczywistego. Zamiast tego muszą zmagać się z dwoma kwestiami – dziedzictwem Holocaustu i pytaniem o żywotność tradycji.

Sprawy te porusza choćby amerykański autor, Art Spiegelman. Spiegelman jest autorem powieści graficznej „Maus”. Narracja w tym dziele idzie dwoma torami – na jednym planie czasowym przedstawione są wojenne losy Władka Spiegelmana, ojca autora. Druga ukazuje relacje Arta, urodzonego już po 1945, z jego rodzicami.

„Maus” przedstawia najbardziej tragiczny fragment żydowskiej historii, czyli Holocaust. By ukazać rasistowską wizję świata hitlerowców, autor rysuje poszczególne narody jako zwierzęta. Żydzi przybierają kształt tytułowych myszy – bezradne ofiary potężnych, niemieckich drapieżników (koty). Ważniejsze niż opis Holocaustu staje się wszakże przedstawienie powojennych losów Żydów. Spiegelman odmalowuje ocalonych z Zagłady, którzy nie są już w stanie powrócić do normalnego życia. Nie potrafią też oni zbudować relacji z tymi, którzy nie doświadczyli piekła obozów koncentracyjnych. Urodzony w Ameryce Art nie potrafi zrozumieć swojego ojca, zaś Władek czuje obcość w stosunku do syna, który nie dzielił z rodziną wojennych przeżyć. Obaj muszą się też zastanowić, co znaczy być Żydem po Holocauście, czy warto pamiętać ból i cierpienie – czy nie lepiej porzucić tradycję, pamięć i wtopić się w nowoczesne społeczeństwo.

Literatura XIX i XX wieku przedstawia zróżnicowane obrazy Żydów. Wspólne im jest ukazanie ludzi żyjących niejako obok społeczeństwa – bliskich, a zarazem obcych. To niezwykła perspektywa, dzięki niej jesteśmy bowiem w stanie lepiej pojąć samych siebie. Losy Żydów, niczym soczewka, skupiają w sobie dylematy wszystkich społeczeństw XIX i XX wieku. Są zarazem sądem nad tymi stuleciami.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Czy istnieje recepta na szczęście?...

Poszukiwanie szczęścia to jedno z najważniejszych zadań stojących przed człowiekiem. Chyba każdy chciałbym prowadzić dobre i miłe życie – nie ma się więc co...

Hasła pozytywizmu w „Lalce”...

Pozytywizm jako nurt ideowy rozwijał się na ziemiach polskich po upadku powstania styczniowego - jego początek datowany jest więc na rok 1864. Kolebką tego nowego prądu...

Dziady cz. III jako dramat romantyczny...

Trzecia część „Dziadów” Adama Mickiewicza jest dziełem wyjątkowym zajmującym szczególne miejsce w rodzimym dorobku kulturalnym. Utwór ze...

Akt oskarżenia przeciwko Popielowi...

Wysoki sądzie szanowni ławnicy! Chciałem wznieść akt oskarżenia przeciw jednemu z najokrutniejszych władców w całej historii Słowian! Nie dopuścił się on jednak...

Recenzja książki „W 80 dni dookoła...

Juliusz Verne to według mnie jeden z najciekawszych pisarzy jacy żyli w XIX wieku! Była to epoka obfitująca w wielkich literatów – wtedy tworzyli Henryk Sienkiewicz...

Człowiek XXI wieku – bohater...

Bohaterowie powieści z początku XXI wieku niosą na swych barkach wszystkie te problemy które towarzyszą współczesnemu człowiekowi. Nierzadko znajdują się...

Opis sadu wiosną

Wiosna to najpiękniejsza pora roku. To czas w którym wszystko rozkwita na nowo. Najpiękniej widać jej działanie w sadach. Sad wiosną jest miejscem niezwykłym które...

Opowiedz o wydarzeniach z opowiadania...

Czekając aż Marcin i Kostek wpadną do mnie rozpaliłem ognisko i ruszyłem do lasu na grzyby by zobaczyć czy w sprawdzonych przeze mnie miejscach jest jeszcze co zbierać....

Za co warto kochać życie?

Chociaż życie nie szczędzi nam smutnych chwil porażek i rozczarowań to jednak warto skupić się w nim przede wszystkim na tym co warto kochać. Przecież obok wszystkiego...