Historia Żydów naznaczona jest wielką dwuznacznością. Z jednej strony naród ów wydał niezliczone zastępy wybitnych artystów, naukowców, a także polityków, wzbogacających kulturę krajów w których żyli. Z drugiej wszakże strony, dzieje tego ludu to stała niepewność, zmaganie się z niechęcią sąsiadów i okrutnymi stereotypami – a wreszcie, w XX wieku, staniecie twarzą w twarz z możliwością fizycznej eksterminacji. Z tego powodu literatura poświęcona Żydom, zarówno ta pisana przez nich samych, jak i przez osoby innego wyznania i pochodzenia, podkreśla ów dwojaki wymiar biblijnego „narodu wybranego” – wyjątkowość i tragiczność.
W literaturze chrześcijańskiej wcześniejszych epok Żydzi przedstawiani byli zazwyczaj w sposób karykaturalny – jako osoby, które nie przyjęły, a wręcz zamordowały Chrystusa. Przypisywano im chciwość i wszelakie mroczne intencje, łącznie z rytualnymi mordami. Ów okrutny obraz Żydów, który nieraz prowadził do pogromów i przemocy wymierzonej w ten naród, zaczął zmieniać się w XIX wieku. Romantycy dostrzegli, że ów stojący niejako na uboczu lud, starożytny, a nie posiadający państwa, odpowiada wielu modnym w owym czasie wyobrażeniom. Bo jakże to – fascynujemy się obcością, egzotyką i niezwykłością, a tuż pod naszymi nosami żyją tacy właśnie ludzie. Nie trzeba więc jechać do orientalnych krajów, by ich spotkać.
Ów pozytywny obraz Żyda pojawia się choćby w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Jankiel jest uosobieniem mądrości – mądrości ludu, który przez tysiąclecia przypatrywał się szaleństwom świata i zrozumiał więcej niż inne. Zarazem stanowi on też przykład gorącego patrioty. Jankiel łączy więc żydowską tradycję i żydowską nowoczesność – tą ostatnią ma być włączenie się Żydów w życie narodowe Polaków, zburzenie murów dzielących dwa ludu, egzystujące na tej samej ziemi. Niestety, i w części romantycznej literatury przetrwał wciąż trwał ów wcześniejszy, negatywny stereotyp Żyda – w „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego Żydzi uosabiają rewolucję i siły destrukcyjne.
Dwudziestowieczna literatura poświęcona „narodowi wybranemu” jest mniej optymistyczna. Autorzy rzadziej zastanawiają się nad tym, czy Żydzi są w stanie „wejść” w społeczeństwo – to już coś oczywistego. Zamiast tego muszą zmagać się z dwoma kwestiami – dziedzictwem Holocaustu i pytaniem o żywotność tradycji.
Sprawy te porusza choćby amerykański autor, Art Spiegelman. Spiegelman jest autorem powieści graficznej „Maus”. Narracja w tym dziele idzie dwoma torami – na jednym planie czasowym przedstawione są wojenne losy Władka Spiegelmana, ojca autora. Druga ukazuje relacje Arta, urodzonego już po 1945, z jego rodzicami.
„Maus” przedstawia najbardziej tragiczny fragment żydowskiej historii, czyli Holocaust. By ukazać rasistowską wizję świata hitlerowców, autor rysuje poszczególne narody jako zwierzęta. Żydzi przybierają kształt tytułowych myszy – bezradne ofiary potężnych, niemieckich drapieżników (koty). Ważniejsze niż opis Holocaustu staje się wszakże przedstawienie powojennych losów Żydów. Spiegelman odmalowuje ocalonych z Zagłady, którzy nie są już w stanie powrócić do normalnego życia. Nie potrafią też oni zbudować relacji z tymi, którzy nie doświadczyli piekła obozów koncentracyjnych. Urodzony w Ameryce Art nie potrafi zrozumieć swojego ojca, zaś Władek czuje obcość w stosunku do syna, który nie dzielił z rodziną wojennych przeżyć. Obaj muszą się też zastanowić, co znaczy być Żydem po Holocauście, czy warto pamiętać ból i cierpienie – czy nie lepiej porzucić tradycję, pamięć i wtopić się w nowoczesne społeczeństwo.
Literatura XIX i XX wieku przedstawia zróżnicowane obrazy Żydów. Wspólne im jest ukazanie ludzi żyjących niejako obok społeczeństwa – bliskich, a zarazem obcych. To niezwykła perspektywa, dzięki niej jesteśmy bowiem w stanie lepiej pojąć samych siebie. Losy Żydów, niczym soczewka, skupiają w sobie dylematy wszystkich społeczeństw XIX i XX wieku. Są zarazem sądem nad tymi stuleciami.
Przez cały rok ludzie tęsknią do wytchnienia na wakacjach. Często jednak bywa tak że po doczekaniu wolnego czasu nie wiemy jak go spożytkować. Dzisiejszy nastolatek ma...
Obraz Pablo Picassa „Martwa natura z kotem” (określany też niekiedy jako „Martwa natura z kotem i rakiem”) pochodzi z 1962 roku. Martwa natura była...
Michaił Aleksiejewicz Kostylew to jeden z więźniów radzieckiego łagru w Jercewie. Zanim został aresztowany był studentem Akademii Morskiej we Władywostoku. Pochodził...
Wydaje nam się zazwyczaj że człowieczeństwo jest czymś danym raz na zawsze. Nie musimy się starać by być ludźmi tak jak kot nie musi dokładać wysiłków by być...
„Stworzenie Adama” to dzieło autorstwa Michała Anioła. Scena jest elementem fresku który znajduje się w kaplicy Sykstyńskiej. Swoje dzieło Michał Anioł...
Bohater tragedii antycznej jest często postacią tragiczną. Tragizm związany jest z tym że bohater staje przed wyborem jednakże bez względu na to jaką decyzję podejmie...
Dzieci z Bullerbyn miały wiele ciekawych nieraz niebezpiecznych a nieraz bardzo zabawnych przygód. Jedna z nich opowiada o tym jak dzieci udały się do młyna na poszukiwanie...
„Utopia” to dzieło Tomasza Morusa. Renesansowy autor przedstawił w niej wizję idealnego ustroju politycznego. Książka ta dała nazwę całemu gatunkowi literackiemu...
„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego to dzieło podejmujące bardzo rozległą tematykę. W tym kontekście wyraźnie zaznacza się jego dwudzielność. Pierwsza...