Geneza
„Kubuś Fatalista i jego Pan” Diderota ukazał się w całości w 1796 roku, już po śmierci autora, jednak wcześniej czytelnicy francuscy i niemieccy poznali fragmenty utworu. W 1785 roku tłumaczenia części dzieła podjął się sam Goethe, który należał do admiratorów talentu słynnego encyklopedysty.
Książka Diderota (wzbraniającego się przed określaniem jej jako powieści) powstawała w latach 1765-1780. Z tej perspektywy widać, że w dużym stopniu wyprzedzała swój czas – niektóre chwyty literackie, wykorzystane przez autora, na dobre zadomowiły się w kulturze dopiero w XX wieku. Interesująca wydaje się też informacja, iż w XVIII wieku „Kubuś Fatalista…” wywołał spore kontrowersje – utwór uważano za polityczny, krytykujący stan społeczeństwa. Dzisiaj bez sporej wiedzy historycznej trudno dociec, co budziło takie emocje – wypowiedzi bohaterów i ich przygody wydają się raczej dobrotliwe.
Bohaterowie, motywy, czas i miejsce akcji
Główne postacie to oczywiście tytułowy Kubuś fatalista i jego pan. Kubuś, jak można się domyślić, jest służącym szlachcica. Poznajemy bohaterów w trakcie ich podróży:
Jak się spotkali? Przypadkiem, jak wszyscy. Jak się zwali? Na co wam ta wiadomość? Skąd przybywali? Z najbliższego miejsca. Dokąd dążyli? Alboż kto wie, dokąd dąży?
Wbrew tej filozoficznej uwadze, pod koniec utworu dowiadujemy się, iż podążają oni do wsi, gdzie mieszka dziecko, będące domniemanym potomkiem Pana (chociaż tak naprawdę został on „wrobiony” w oskarżenie o ojcostwo przez swojego zdradliwego kompana). Kubuś nazywany jest fatalistą z powodu deterministycznej filozofii, jaką wyznaje, a której nauczył się od pewnego oficera podczas służby w wojsku. Uważa on mianowicie, że nie trzeba się specjalnie przejmować wydarzeniami naokoło nas, bowiem wszystko zapisane jest w gwiazdach. Podejście Kubusia najlepiej oddaje zakończenie książki – otóż udaje się wreszcie pojąć za żonę swoją ukochaną Dyzię, ale okazuje się, że do jej wdzięków przybyło konkurentów.
Chciano wmówić we mnie, że pan Kubusia i Desglands zakochali się w jego żonie. Nie wiem, co w tym jest prawdy, ale jestem pewien, iż Kubuś powtarzał co wieczór sam do siebie: „Jeśli jest napisane w górze, że będziesz nosił rogi, Kubusiu, daremnie byś się mordował, będziesz je nosił; jeśli jest napisane przeciwnie, daremnie oni będą się mordować, nie będziesz nosił; śpij tedy, przyjacielu…” i zasypiał.
Kubuś i jego pan przeżywają rozmaite przygody w trakcie akcji utworu – jednak to nie one są najistotniejsze. Wyjątkowy charakter książki osiągnięty został dzięki jej szkatułkowej budowie. Bohaterowie opowiadają sobie wzajemnie różne historie, przerywając je i podejmując ponownie po jakimś czasie. Dzięki temu czytelnik ma do czynienia z dziełem, które aż tryska żywotnością, a zarazem otrzymuje kilkadziesiąt zajmujących anegdot i historii (np. o dwóch przyjaciołach, nieustannie pojedynkujących się ze sobą albo o rozpustnym zakonniku Hudsonie, uwodzącym kobiety w konfesjonale i potrafiącym wybrnąć z każdych tarapatów).
Intepretacja
„Kubuś Fatalista…” jest nie tylko doskonała rozrywką – to również intrygująca powiastka filozoficzna. Diderot wykorzystuje losy dobrotliwego sługi i jego nieraz błahe przygody, by ukazać prawa rządzące światem – prawa ironiczne, groteskowe, a często straszne. Mimo to Kubuś nie traci pogody ducha (w przeciwieństwie do Wolterowskiego Kandyda), co pozwala uznać książkę Diderota za optymistyczną.
Przypowieści biblijne to pewne opowiadania o charakterze alegorycznym które często mają wydźwięk moralizatorski. Można je odczytywać w sposób dosłowny jako...
Zmiażdż moje serce Boże jak zmurszałą ścianę to incipit „Sonetu XIV” Johna Donne’a w przekładzie Stainsława Barańczaka. Już pierwszy wers sugeruje...
„Wędrówką życie jest człowieka” to wiersz Edwarda Stachury. Można powiedzieć że jak żadne inne jego dzieło ten krótki utwór streszcza...
W bajce „Filozof i chłop” Ignacego Krasickiego ukazane zostają dwie postacie. Pierwszą z nich jest tytułowy filozof „mędrzec” co bardzo wiele myślał...
Streszczenie Ballada rozpoczyna się opisem położenia jeziora oraz zwrotem do adresata i zachętą do zobaczenia jeziora. Pojawia się opis jeziora Świteź zarówno...
Geneza czas i miejsce akcji Akcja noweli ma miejsce na wyspie koło Panamy a jej czas to koniec wieku XIX na co wskazywać mogłaby historia opowiedziana przez latarnika dotycząca...
Cykl wierszy „Anka” należy do ostatnich dzieł Władysława Broniewskiego. Broniewski należał do najbardziej kontrowersyjnych i skomplikowanych polskich artystów...
Streszczenie Mendel to 67 letni mężczyzna który od niemalże 30 lat prowadzi swój zakład introligatorski w miejscu w którym rozpoczyna się akcja. Staruszek...
„Niebo” Wisławy Szymborskiej to wiersz w którym mamy do czynienia z filozoficzną refleksją nad światem i intelektualnymi kategoriami służącymi do jego...
