Giaur – streszczenie, plan wydarzeń

Streszczenie

Przedmowa autora

W słowach poprzedzających dzieło Byron podkreśla, że opisana w nim historia nosi pewne znamiona prawdopodobieństwa. Określa także czas, w którym osadzona jest fabuła utworu - czyli okres trwania Republiki Weneckiej, odparcia przez Arnautów (Turcy nazywali tak Albańczyków) najazdu Moskali i przystąpienia przez nich do plądrowania Półwyspu Peloponeskiego. Grecja stała się w tym okresie areną niewysłowionych okrucieństw.

Giaur

Narrator rozpoczyna dzieło krótkim opisem skały grobowca Temistoklesa (wybitny polityk, twórca potęgi Aten) i pytaniem o pojawienie się kolejnej tak znamienitej jednostki.

***
Następnie narrator posługuje się apostrofą do wysp szczęśliwych, wyrażając swą fascynację krajobrazem Półwyspu Peloponeskiego. Oskarża także człowieka, iż ten ponownie wyplenia Ogród Edeński. By lepiej przedstawić odbiorcy swą wizję, posługuje się rozbudowanym porównaniem do pięknej twarzy osoby, która niedawno umarła. Wciąż może ona wydawać urodziwa, lecz jest martwa i budzi niepokój. Obraz ten zestawia narrator z wizją Grecji.

W dalszej partii tekstu przywołane zostają najznamienitsze momenty z historii Greków (m. in. Termopile. Salamina). Osoba snująca opowiadania wzywa mieszkańców ziemi, która wydała tylu wspaniałych mężów, by powstali i zrzucili jarzmo niewoli. Mówi: Walka o wolność, gdy się raz zaczyna, / Z ojca krwią spada dziedzictwem na syna. Następnie zaznacza, że pomnikami prawdziwej wolności są elementy krajobrazu - góry itp. - samego ducha wolności nie pogrzebie zaś żadna siła.

***

W tym fragmencie narrator jeszcze raz zwraca się do Greków, tym razem przypominając ich o dziełach literackich upamiętniających ich dawne zwycięstwa.

***

Na rozświetlonych promieniami słońca wodach pojawia się niewielka łódka. Rybacy poznali, że musi to być stateczek piratów lub Majnotów. Barka jest przeciążona ładunkiem (najpewniej połowem) i w końcu dopływa do Porto-Leone.

***

Wśród surowych skał ktoś popędza czarnego konia. Twarz postaci zwanej przez narratora Giaurem (określenie używane przez muzułmanów w stosunku do osób innego wyznania) jest młoda, lecz naznaczona bólem, maluje się na niej gniew.

Jeździec zatrzymuje się na chwilę i spogląda na tętniące życiem miasto. Narrator wyjaśnia, iż jest ostatnia noc ramadanu (miesiąca postu) i nadchodzi radosne święto Bajram. Giaur dobywa miecza, spina konia ostrogami i pędzi dalej, zmierzając w stronę morza.

***

Giaur zniknął. Narrator porównuje jego postać do wichru Symomu (pustynny wicher, który niesie ze sobą śmierć), albowiem przybył on jak kara zesłana za grzechy Hassana.

***

W pałacu baszy Hassana jest pusto. Niegdyś miejsce to imponowało swym przepychem, teraz ściany pokryte są pajęczynami. Ostatni głos, jaki rozległ się w tym miejscu, to krzyk na śmierć ciągnionej kobiety. Teraz cały przybytek płacze, a wszystko dlatego, że Giaur ciął mieczem w turban Hassana.

***

Narrator słyszy tętent kopyt. Zbliżają się tureccy podróżni, co można poznać po turbanach. Przewodzi im Emir noszący zielony strój. Rozmawia on z przewoźnikiem, chce dostać się jego łódką, bez rozwijania żagli, na środek najgłębszej zatoki. Gdy osiągnęli cel, z łódki coś wyrzucono. Obiekt ten poruszał się, a pochłaniająca go woda oddała kilka baniek powietrza.

***

W tym fragmencie następuje refleksja na temat piękna, miłości i relacji zachodzących między ludźmi. Narrator posługuje się porównaniem do cudownych motyli.

***

W kolejnej części narrator porównuje duszę przygniecioną ciężarem zbrodni do skorpiona, który znalazł się wśród płomieni.

***

Ponury Hassan wybiega z haremu. Nie chce pieszczot, nie pragnie podziwiać kobiet. Biegnie do lasu, gdzie poluje wraz z myśliwymi. Kiedy Leila była jeszcze w haremie, wszystko wyglądało inaczej. Teraz jej los jest niewiadomą (być może nie zna go nawet sam Hassan). Mówią jednak, iż odeszła z Giaurem (Wenecjaninem), a stać miało się to nocą poprzedzającą Bajram. Inni mówili z kolei, że tajemniczy mężczyzna w istocie się pojawił, lecz wracał z zakrwawioną ostrogą, a na rumaku nie wiózł nikogo.

***

W kolejnym fragmencie opisane zostaje piękno Leili - kobiety o czarnych oczach, rumianym obliczu, włosach bujnych jak hiacynty (warkocze) i białej cerze.

***

Ponury Hassan nakazał wyruszyć w podróż. Sam stanął na czele orszaku, uzbroiwszy się w krzywą karabelę, którą ścinał albańskie głowy, oraz zdobione w perły pistolety. Mówiono, że jedzie pojąć nową żonę, by zapomnieć o utraconej Leili.

***

Jako pierwszy w kordonie podąża Tatar, tuż za nim trzymają się pozostali zbrojni, wśród nich Hassan. Jadący na czele mężczyzna cieszy się, ponieważ orszak pokonał najbardziej niebezpieczny teren (wśród skał). Wie, że teraz znajdą się wśród traw, gdzie nic nie powinno ich zaskoczyć.

Nagle rozległ się odgłos strzałów, a ołów powalił kilku ludzi baszy. Sam Hassan pozostał w siodle i popędził konia. Jego oczom ukazał się oddział rozbójników stojący przed nim, zaś z tyłu odcięła mu drogę kolejna grupa. Atakujący nakazali napadniętym odrzucić broń, lecz ludzie Hassana byli wierni swemu zwierzchnikowi (doceniali jego bohaterstwo).

Basza dostrzegł mężczyznę w albańskim stroju, który w ręku dzierżył prosty miecz (broń chrześcijańska). Hassan rozpoznał w nim Giaura - przywódcę nieprzyjaciół. Rozgorzała bitwa, szczęk oręża wypełnił całą okolicę. Walka była szczególnie brutalna - nikt nie przejawiał litości.

Hassan pada od ciosów - jego turban został rozcięty przez miecz Giaura. Wenecjanin staje nad nim i zaczyna swą opowieść. To Hassan pochował w falach jego Leilę, za co zostanie pogrzebany w czerwonej mogile. Giaur dodaje, że to duch kobiety kierował jego zemstą. Teraz postanawia wyruszyć dalej w świat.

***

W ogrodzie siedzi kobieta - to matka Hassana. Czeka na jego przyjazd, lecz zamiast syna widzi Tatara. Mężczyzna jest strudzony, jego strój „zdobią” plamy krwi. Otwiera zawiniątko, w którym znajdują się szaty syna. Następnie tłumaczy, co się wydarzyło. Dodaje: Legł śmiercią mężnych, pokój Hassanowi! / Przeklęstwo wieczne zabójcy Giaurowi!.

***

W tym fragmencie narrator opisuje grób Hassana - prosty turban wyrzezany w kamieniu. Mężczyzna poniósł śmierć z rąk niewiernego, teraz spoczywa daleko od domu, wśród dziczy.

Następuje jeszcze przekleństwo Giaura. Narrator mówi, iż zostanie on upiorem, będzie wychodził z grobu i wysysał krew ludzi (w tym swoich bliskich), zasilając swój zdrój siłami innych.

***

Narrator zastanawia się, kim jest tajemniczy mnich. Zdaje mu się, że już raz go spotkał - w swojej ojczyźnie, gdy ten pędził na koniu.

Od przybycia tego mężczyzny w te strony minęło już sześć lat. Jednak nikt nie zna jego prawdziwej tożsamości, nikt nie słyszał o jego przewinieniach. Człowiek ten większość czasu spędzał w osamotnieniu, nie korzystał nawet z sakramentu pokuty. Wiadomo jedynie, że przybył ze wschodu i przywiózł ze sobą znaczny skarb, który ofiarował klasztorowi.

Mężczyznę dręczyły wspomnienia dawnych wydarzeń - zakrwawione ciało i postać zagłębiająca się w morskiej otchłani. Rzadko uczestniczył on w nabożeństwach, a jeśli już, to nie dawał poznać po sobie szczególnej pobożności.

***

Narrator opisuje posępne oblicze mnicha, jego pusty wzrok i przerażający uśmiech. Zaznacza, że gmin widzi w tym potwierdzenie dawnych zbrodni i pieczęć wyroku.

***
W kolejnym fragmencie podkreślona zostaje samotność mężczyzny, która jedynie potęguje smutek. Postać snująca opowieść stwierdza: Lepiej raz przepaść w zaburzone fale / Niźli żyć gnijąc po trochu na skale.

***

Tajemniczy mężczyzna przystępuje do spowiedzi. Jego mowy słucha stary zakonnik (świadczą o tym słowa Giaura). Bohater zaczyna od opisania swego stanu - okrutnej i bolesnej obojętności. Zaznacza, że wielokrotnie spotkał już śmierć, a był wtedy szczęśliwy i dumny. Teraz wyczekuje na ten moment, pragnie spocząć w mogile. Najbardziej chciałby paść na polu bitwy.

Następnie opowiada o miłości, jaką czuł kiedyś, szybko dodając, że było to ubóstwienie. Na potwierdzenie swoich słów pokazuje krwawą plamę na mieczu, co dowodzi, iż bohater poparł swe uczucia czynami.

Giaur opowiada o losach swej ukochanej. Podkreśla jej cierpienie, jednak wie, że była niewierna Hassanowi (sam być może zrobiłby to samo). Musiał jednak ją pomścić, bowiem to jemu ofiarowała swe serce, a sercem despoci nie mogą rządzić. Basza poniósł honorową śmierć - nie cierpiał w taki sposób jak kobieta, którą utopił. Mężczyzna dodaje, że chciałby widzieć w jego twarzy strach zbrodniarzy.

***

W dalszej części spowiedzi Giaur wyznaje, że miał kiedyś przyjaciela, z którym dzielił smutki i radości. Wręcza duchownemu pierścień i prosi, by przekazał go bratu i opowiedział o tym, co widział.

***

Giaur mówi jeszcze o swoim spotkaniu z Leilą. Zaprzecza, by stało się to w snach, dodaje, że próbował ją nawet objąć, lecz ściskał jedynie cień.
Bohater jest przekonany, że nadchodzi jego czas. Prosi mnicha o skromny pochówek, nie chce nawet napisu na swym grobie.

***

Giaur w końcu zmarł. Nikomu nie udało się odkryć, kim był, a najwięcej wiedział o nim właśnie spowiadający go duchowny. Tyle zostało o Giaurze podania, / I o Leili którą on postradał / I o Hassanie, któremu śmierć zadał.

Plan wydarzeń

1. Wspomnienie Temistoklesa - postaci szczególnie ważnej dla starożytnej Grecji.
2. Opis wspaniałej przyrody.
3. Wezwanie współczesnych autorowi Greków do odważnego zrzucenia jarzma niewoli.
4. Tajemniczy statek, który, co widać wyraźnie, przewozi bardzo ciężki ładunek.
5. Zagadkowa postać jeźdźca.
6. Pustki w pałacu baszy Hassana.
7. Narrator opowiada o dawnym przepychu tego miejsca.
8. Tajemniczy emir w porcie.
9. Wyrzucenie ruszającego się „ładunku” w miejscu, gdzie woda jest najgłębsza.
10. Smutek Hassana po utracie Leili.
11. Jedyna w swoim rodzaju uroda branki.
12. Basza postanawia wyruszyć w podróż, by pojąć nową żonę.
13. Zasadzka.
14. Krwawa bitwa.
15. Giaur zabija Hassana.
16. Przemowa Giaura nad ciałem muzułmanina.
17. Wiadomość o śmierci baszy dociera do jego matki.
18. Skromny grób Hassana.
19. Giaur w klasztorze.
20. Tajemniczy mnich, który stroni od ludzi.
21. Spowiedź Giaura.
22. Śmierć tytułowego bohatera.