Komedia Moliera pod tytułem „Świętoszek” wywołała w chwili premiery wielkie kontrowersje. Doszło nawet do czasowego zakazu jej wystawiania. Uznawano, iż atakuje ona religię i osoby pobożne. Jednak mimo nakazu zdjęcia przedstawienia z desek teatrów, sztuka spodobała się królowi Ludwikowi XIV, który w uzasadnieniu swojego wyroku stwierdził, iż nie ma w niej nic złego. Dzieło Moliera miało być moralnie nienaganne, dowodził monarcha, jednak zostało zakazane z powodu ryzyka, iż niewykształceni ludzie źle zrozumieją jego przesłanie. Mimo ponad trzech stuleci, jakie minęły od premiery, nadal istnieje takie niebezpieczeństwo – wydaje się konieczne przedstawienie owego właściwego przesłania komedii. A jest ona tak naprawdę satyrą na głupotę i zakłamanie.
Tytułowy bohater to Tartuffe. W kościele zwrócił uwagę Orgona swoim teatralnym zachowaniem – ten zaś wziął je za pobożność i przyjął pod dach Tartuffe’a, czyniąc go swoim powiernikiem. „Świętoszek” chętnie mówi o włosienicy, ale tak naprawdę jego tryb życia jest daleki od ascezy:
Wieczerzał z wielkim apetytem
I z nabożnym skupieniem w sposób dosyć łatwy
Wsunął barani comber i dwie kuropatwy
[…]
Po wieczerzy czując senność błogą,
Od stołu do sypialni przeszedł chwiejną nogą
I sprawdziwszy, czy pościel dość dobrze wygrzana,
Legł w łóżku i bez przeszkód przespał aż do rana.
Tartuffe’owi nie są też obce cielesne pożądania – pragnie uwieść żonę swojego dobrodzieja. Jest również osobą mściwą. Kiedy Damis, syn Orgona, zostaje wyrzucony z domu, Tatruffe nie zamierza doprowadzić do pogodzenia bliskich. Nie waha się też donieść do władz na gospodarza, który w zaufaniu powierzył mu sekret. Swoje poglądy na moralność wyjawia Elmirze: „wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie”. Przykładem zakłamania jest też matka Orgona, Pani Pernelle, która sławi cnotę, ale nie waha się bić służącej.
O ile postać Tartuffe’a jest ewidentnym symbolem hipokryzji, o tyle głupotę uosabia Orgon. Kiedyś był człowiekiem mężnym, jednak dał się omotać „świętoszkowi”. Służąca Doryna mówi o swoim pryncypale:
Był to wprzód człowiek z duszą roztropną i godną,
W służbach króla okazał tęgość niezawodną —
Teraz, odkąd Tartufem swym przejął się cały,
Od tego czasu chodzi niby ogłupiały:
Nazywa go swym bratem, miłuje go bardziej
Niż własną matkę, przy nim żoną, dziećmi gardzi;
To dziś tajemnic jego powiernik jedyny,
Jego zdaniem kieruje się każdej godziny
Orgon nie zauważa zakłamania Tartuffe'a i wierzy mu we wszystkim. Nie dostrzega, że pod pozorami skromności „świętoszek” skrywa upodobanie do luksusu i przyjemności. Kiedy wreszcie oszust zostaje zdemaskowany, Orgon postanawia znienawidzić wszystkich ludzi religijnych. Dopiero bliscy wyjaśniają mu, że nie wolno oceniać innych na podstawie jednego przypadku. Szwagier Kleant mówi Orgonowi:
I z wszelką miarą jesteś wciąż w niezgodzie wiecznej
Umysł twój zdrowej prawdy nie umie być sługą
I wraz z jednej przesady już rzucasz się w drugą.
Gdyby nie interwencja dobrego króla, machinacje Tartuffe'a skończyłyby się tragicznie dla Orgona i jego rodziny.
Komedia Moliera nie atakuje ludzi wierzących. Jest natomiast celnym uderzeniem w hipokryzję fałszywych dewotów i głupotę tych, którzy dają się zwieść ich zachowaniu. Molier uczy nas, żeby nie oceniać po pozorach i nie wydawać zbyt pochopnych wyroków o cudzej moralności – bowiem może nas to wieść do porzucenia rozumu i krzywdzenia bliskich.
Analiza „Między nami nic nie było” to utwór składający się z czterech strof. Pierwsza z nich rozpoczyna się wykrzyknieniem podkreślającym brak związku...
Wiersz „Obłoki” stanowi część przedwojennej twórczości Czesława Miłosza. Przyszły noblista był wówczas młodym poetą związanym z wileńską...
Streszczenie „Mam na imię Maciek” Głównym bohaterem utworu jest duch Maciek – syn Oktawiusza i Porcji. Ma 120 lat i choć jest doświadczonym duchem...
Dytyramb to starożytna pieśń pochwalna na cześć Dionizosa – z niej wywodzą się takie gatunki jak tragedia i komedia. „Dytyramb” w podtytule wiersza Juliana...
Streszczenie Tom I Pensja pani Latter była od 1870 r. najznamienitszą w całej Warszawie. Jej mury opuszczały najlepsze obywatelki większość z absolwentek cieszyła się...
Interpretacja Mit o Pigmalionie to przede wszystkim opowieść o uczuciu którym obdarza się osobę niezwykłą osobę idealną. Stworzona kobieta to ideał ucieleśnienie...
Streszczenie Osoby: AA XX Akcja utworu rozgrywa się w brudnym pomieszczeniu którego ściany „przyozdobione” są zaciekami. Z sufitu zwisa goła żarówka....
Streszczenie „Nowe szaty cesarza” to baśń Hansa Christiana Andersena. Opowiada ona o władcy który uwielbiał zdobne szaty i jak mówi autor całe...
Geneza Powieść „Anna Karenina” Lwa Tołstoja powstawała w latach 1873 – 1877. Pisarz mieszkał wówczas w Jasnej Polanie i wiódł szczęśliwe...