Skąpiec – geneza, czas i miejsce akcji, interpretacja, bohaterowie, motywy

Geneza, czas i miejsce akcji

 

Komedia Moliera „Skąpiec” wystawiona została po raz pierwszy w 1668 roku. Na początku nie cieszyła się powodzeniem i szybko zniknęła z desek teatralnych, by powrócić na nie dopiero po pewnym czasie. Sztuka została luźno oparta na utworze starożytnego rzymskiego komediopisarza Plauta, pt. „Aulularia” („Skarb”). Z antycznego oryginału Molier zaczerpnął zarówno postać skąpca, jak i intrygę obyczajową, jednak przeniósł akcję w czasy sobie współczesne (Francia XVII wieku).

Dzieło francuskiego dramaturga cieszy się do dziś popularnością, a imię Harpagon stało się, przynajmniej w Polsce, często używanym synonimem dusigrosza. W 1980 roku „Skąpiec” został zekranizowany, a w tytułową rolę wcielił się słynny francuski aktor komediowy Louis de Funes.

 

Bohaterowie

 

Tytułowy skąpiec to Harpagon, człowiek starszy, mający już sześćdziesiąt lat (dowiadujemy się także mimochodem, że nosi okulary). Jest niesamowitym sknerą, ceniącym wyżej złoto niż ludzi. Swatka Frozyna mówi jego narzeczonej: on kocha pannę bardzo, wiem, ale cośkolwiek bardziej jeszcze kocha złotko. Ludzie kpią z Harpagona, z czego on nie zdaje sobie sprawy. Dopiero sługa Jakub wyjaśnia mu:

Skoro więc pan każe, powiem otwarcie, że drwią wszędzie z pana. Ze wszystkich stron przycinki za pana musimy znosić, świat nie ma większej uciechy niż dworować sobie z pana i obnosić coraz to nowe powiastki o pańskim sknerstwie. Jeden mówi, że pan każe drukować osobne kalendarze z podwójną liczbą dni krzyżowych i wigilii, aby domownikom nałożyć dubeltową liczbę postów; drugi, że pan zawsze się umie pogniewać o coś na służbę z okazji Nowego Roku lub odprawy, aby móc nic nie dać. Ten powiada, że pewnego razu pozwałeś pan kota z sąsiedniego domu za to, że panu zjadł resztkę potrawki baraniej; ów, że schwytano pana w nocy, jak pan sam podkradał owies koniom, i że własny stangret, ten, co tu był przede mną, wrzepił panu po ciemku porcyjkę batogów, do których się pan nikomu nie przyznał.

Harpagon chce wydać córkę Elizę za człowieka, którego ona nie kocha – powodem jego decyzji jest to, że człowiek ów nie żąda posagu. Sam pragnie poślubić Mariannę, która jest ukochaną jego syna Kleanta. Ze ślubem Elizy ze starszawym Anzelemem nie chce się zgodzić Walery, zakochany w niej młodzieniec, udający służącego, by być blisko obiektu swoich westchnień. Ostatecznie okazuje się, że Anzelm jest zaginionym ojcem Marianny i Walerego – opłaca młodym zaślubiny, zaś Harpagon cieszy się ze zwrócenia skarbu, schowanego przed nim przez sprytnego Kleanta.

 

Interperacja

 

Molier stworzył doskonały i błyskotliwy portret człowieka opętanego żądzą posiadania. Mimo dość prostej intrygi, sztuka broni się niezwykłym dowcipem, dzięki któremu nadal jest z powodzeniem wystawiana w teatrach.