Świętoszek Moliera jako przykład dramatu rodzinnego

„Świętoszek” Moliera słusznie jest uznawany za znakomitą satyrę na hipokryzję religijną. Jednak nie wyczerpuje się w tym znaczenie utworu. Stanowi on bowiem także doskonały przykład dramatu rodzinnego, przedstawia familijny konflikt i jego rozwiązanie.

Molier przedstawia rodzinę Orgona. Sam Orgon był kiedyś statecznym i odważnym człowiekiem, jednak został omotany przez przybłędę Tartuffe’a, którego poznał w kościele. Mądra służąca Doryna mówi o swoim pryncypale:

Był to wprzód człowiek z duszą roztropną i godną,
W służbach króla okazał tęgość niezawodną —
Teraz, odkąd Tartufem swym przejął się cały,
Od tego czasu chodzi niby ogłupiały:
Nazywa go swym bratem, miłuje go bardziej
Niż własną matkę, przy nim żoną, dziećmi gardzi;
To dziś tajemnic jego powiernik jedyny,
Jego zdaniem kieruje się każdej godziny.
Orgon jest do tego stopnia zafascynowany Tartuffem, że nie interesuje go zdrowie swojej żony. Mówi wręcz:

Mógłbym na zgon dziś patrzeć matki, dzieci, żony
I nie uczułbym w sercu, ot, nawet ukłucia.

W umiłowaniu „świętoszka” dzielnie sekunduje mu matka, Pani Pernelle. Każda jej wizyta w domu Orgona kończy się awanturą, bowiem wszystkim wypomina grzeszność i złe prowadzenie się.
Orgon chce, żeby Tartuffe stał się częścią jego rodziny, postanawia więc oddać mu za żonę córkę Mariannę. Marianna została przyobiecana Waleremu, jednak otumaniona przez „świętoszka” głowa rodziny chce złamać dane słowo. Elmira, żona Orgona, postanawia wpłynąć na zadurzonego w niej Tartuffe’a – jednak ten posuwa się za daleko w swojej bezczelności i syn Orgona, Damis, będący świadkiem tego zdarzenia, donosi o nim ojcu. Ten nie chce jednak wierzyć i woli wyrzucić z domu potomka i wydziedziczyć go, niż spojrzeć krytycznie na powiernika. Kiedy wreszcie Elmira udowadnia Orgonowi zakłamanie Tartuff’a, okazuje się, że jej mąż przepisał „świętoszkowi” dom i powierzył mu dokumenty, od których zależeć może jego wolność. Ostatecznie interwencja króla doprowadza do ukarania oszusta i zwrócenia majątku Orgonowi, ten zaś postanawia przyśpieszyć ślub córki z Walerym. Trudno jednak nie pomyśleć, że mało brakowało, by sprawy skończyły się tragicznie.
Jak należy interpretować taki przebieg wydarzeń? Sądzę, że jest on doskonałą ilustracją konfliktu rodzinnego, jaki może zostać wywołany przez zaślepienie jednego z domowników. Orgon nie zwraca uwagi na uczucia i pragnienia swoich bliskich – interesuje go tylko jego fascynacja w postaci Tartuffe’a. Ale równie dobrze można sobie wyobrazić, ze zamiast „świętoszka” Orgon wybiera inny obiekt „westchnień” – choćby chodzenie na ryby. Zważywszy na skłonność bohatera do skrajności, można podejrzewać, że nawet łowienie szczupaków doprowadziłoby do zapomnienia o bożym świecie. Bo czy Orgon, który był tak chętny do wydania córki za Tartuffe’a, mimo, iż miało to ją unieszczęśliwić, nie zdecydowałby się oddać ją „przyjacielowi od wędki”?
Komedia Moliera niesie nie tylko potępienie hipokryzji religijnej. Jest także przypomnieniem, że należy zwracać uwagę na uczucia bliskich, poświęcać im swój czas i nie deptać ich marzeń dla własnych fantazji i ambicji. W ten sposób „Świętoszek” staje się doskonały przykładem dramatu rodzinnego.