Harpagon – śmieszy, przeraża czy budzi politowanie?

Jedną z najciekawszych postaci, jakie pojawiły się w twórczość Moliera, jest z pewnością Harpagon, tytułowy bohater „Skąpca”. Fanatycznie oszczędny starzec stał się postacią symboliczną, a samo jego imię – synonimem dusigrosza. Zastanowić się można, czy Harpagon w swojej obłędnej oszczędności jest bardziej śmieszny, czy bardziej godzien politowania. Skłaniam się do drugiego zdania.

Harpagon ceni właściwie tylko pieniądze. Wprawdzie chce pojąć Mariannę za żonę, ale wszyscy zdają sobie sprawę, że to nie ona jest jego największą miłością. Swatka Frozyna wyjaśnia niedoszłej pannie młodej: on kocha pannę bardzo, wiem, ale cośkolwiek bardziej jeszcze kocha złotko. Podejście Harpagona do ludzi widać wyraźnie w jego relacjach z własnymi dziećmi. Chce on zmusić córkę Elizę do wyjścia za starszego już Anzelma, człowieka, którego ona nie kocha. Skąpiec decyduje się na ten krok, ponieważ Anzelm wyraził zgodę, by nie żądać posagu od przyszłej żony. Harpagon, który ma tak niewiele uczuć dla żywych osób, potrafi wydobyć je z siebie, gdy mowa o pieniądzach. O zaginionej szkatułce ze złotem mówi cieplej, niż o swoich bliskich.

Co jednak najbardziej groteskowe, mimo przywiązania do pieniędzy, Harpagon zapewne nie jest najlepszym biznesmenem. W interesach liczą się świetne pomysły, umiejętność podejmowania ryzyka i uczciwa współpraca z kontrahentami. Skąpiec woli jednak zakopać pieniądze w ogródku, niż zainwestować je w ciekawe przedsięwzięcia. Ludziom chcącym pożyczyć od niego gotówkę proponuje ciężkie warunki, a w dodatku próbuje w nich wmusić starocie.

Wydaje mi się, że Harpagon jest figurą godną pożałowania. Wprawdzie jego zachowanie, obserwowane z widowni teatru, jest zabawne, jednak w prawdziwym świecie taki człowiek może budzić tylko zniechęcenie. Nie interesują go ludzie, a resztki czułości ma wyłącznie dla pieniędzy. Nie jest też osobą kreatywną, pragnącą wykorzystać pieniądze dla jakiegoś dobrego celu – zależy mu tylko na kumulowaniu majątku, którego nie potrafi nawet użyć.